Kapak

"...Geçmişte özellikle lise ve tıp fakültesi yıllarımda rüyalar ile aklıma takılan en önemli konu REM (hızlı göz hareketleri/Rapidly Eyes Movement) uykusu = rüya konusu yaklaşımıydı. Çünkü genelleme yapılarak ve bu hata temel alınıp ancak REM döneminde (yani uyuduktan yaklaşık 90 dakika kadar sonra) rüya görebileceğimiz öğretisi her gün yaşadığımız bir deneyim ile çelişiyordu. Derslerde, sınıf ve amfilerde bir an kafanız düşer bir-iki dakika uykuya dalarsınız ve rüya görürsünüz. Burada bir tuhaflık var deyip buna bir bakmam lazım deyip hep geçiştirdim.

TCMB’de Ekonomist olarak görev yaptığım yıllarda (Banka başarılı bir dezenflasyonu yürütür, akademik yetkinliklerini artırır, kanıta dayalı politika üretir ve liyakate dayalı yükseltir iken) bir taksi şoförüyle gülümseten bir anım olmuştu.

Bir ses duyar gibi oldum: “Kimseler uyumasın artık! Macbeth uykuyu öldürdü!”
Evet, masum uykuyu,
Kaygılar yumağını çözen uykuyu,
Her günkü hayatın ölümünü,
Yorgunlukları yıkayan suyu,
Yaralı canların merhemini.
Yüce tabiatın baş yemeği,
Hayat sofrasının cana can katan ziyafeti.

İlericilik kavramı ahlaki bir onaydan ziyade 16. ve 17. yüzyıllarda var olan seçenekler arasında üretim ilişkilerini ve üretici güçleri geliştiren, daha iyi ve eşitlikçi bir topluma doğru ilerlemenin nesnel yolunu açan bir sisteme işaret ediyordu. Bu sistemin sahiplerinin, küçük mülk sahibi köylüye yönelik tasfiyesi ve halka yönelik zorbaca uygulamaları bir yana gelişmenin doğrultusu ekonominin merkezileşmesine ve üretimin büyümesine doğruydu.

Kapitalizm, tüketimi duraksız, sürtünmesiz bir sürece dönüştürmek amacındadır. Bu bağlamda, uyku, üretim ve tüketimin neredeyse sıfıra indiği bir süreç olarak kapitalizmin önündeki en zor ve en ikircikli engel olarak kalmıştır.

Görünüşte zıt olan durumları diğeri olmadan tanımlamak mümkün değildir. Bu durumlar “aydınlık-karanlık” gibi birbirleri ile ilişkili ve bağlı, tamamlayıcı süreçlerdir. Eski Çin felsefesindeki “Yin-Yang” zıt özelliklere sahip ikiz ilkeler düşüncesinde olduğu gibi her kutup birbirine karşıt ancak birbirine bağımlı ve birbirine dönüşen süreçlerdir. Bir nitelik doruğa ulaştığında, doğal olarak karşıt niteliğe dönüşmeye başlayacaktır.

Uyku, canlılığın ve insanın en büyük gizemlerinden biri. Nasıl âlet yapımı, ateşin kullanılması ve evcilleştirilmesi, etin tüketimi ve beynin büyümesi türümüzün evrimsel tarihi açısından kritikse uyku da en az onlar kadar kritik bir  süreç. Uyku gerçeğinin gölgede kalması ya da yeterince işlenmemesi büyük bir eksiklik çünkü insan yaşamının  üçte birini uyuyarak geçiriyor. Uykuda öğrenme sürecini tamamlıyor, uykuda zekâsı pekişiyor, uykuda beynini ve bedenini onarıyor, uykuda sosyal yaşama hazır hâle geliyor.

Dört buçuk milyar yıldır Güneşin çevresinde dönen küçük mavi noktadaki mevcudiyetimiz; hominidleri baz alırsak 4.5 milyon yıl, homo sapiensi baz alırsak 300.000 yılı buluyor. Bu uzun sürecin son dönemleri insanevladı için, gezegenimizdeki diğer canlılara kıyasla pek hızlı gelişti. Prefrontal korteksi diğer tüm canlıların önüne geçti. İnsanevladı; bu minvalde doğayı, dünyayı kendine uydurma konusunda önemli adımlar attı.

Gösterişçi tüketim kavramını savunan ve akademik literatüre kazandıran Veblen (1899)’e göre, gerçek anlamda tüketicinin hiçbir zaman sadece biyolojik ihtiyaçlarını gidermek gibi bir amacı olmamıştır. Tarih boyunca tüketim, her tüketicinin kendini ve statüsünü gösterme amacının bir fonksiyonu olmuştur (Kıray, 2005).