Çoğu dilde acıyı ifade etmek için ünlem olarak kullanılan bir kelime vardır. Mandarin Çincede bu “ai-yo” dur. Fransızcada “aïe.” Birkaç Avustralya yerli dilinde ise “yakayi”dir. Journal of the Acoustical Society of America’da yayımlanan yeni bir araştırmaya göre dillerin hepsinde birbirine oldukça benzeyen ses unsurları var ve bu bir tesadüf değil. Araştırmacılar, acı ünlemlerinin [a] sesli harfini ve “ow” ve “ai” gibi bu sesli harfin kullanıldığı sesli harf kombinasyonlarını içerme olasılığının daha yüksek olduğunu buldular. Ve bu bulgular insan dilinin kökenlerine kadar uzanıyor olabilir.
Araştırmacılar, diller arasında acıyı ifade eden ünlemler açısından çarpıcı istatistiksel benzerliklere dikkat çekiyor. Aslında, bu ifadeler diller arasında birbirlerine, aynı dildeki diğer kelimelere benzediklerinden daha fazla benziyor. Sevinç veya tiksinti ünlemleri için geçerli olmayan bu olay, özellikle bir sesli harf kategorisinden kaynaklanıyor; yani “ay” ve “av”, “ah” gibi sesleri oluşturmak için genellikle diğerleriyle birleşen [a] benzeri seslerden.
Hollanda’daki Radboud Üniversitesi’nde ünlemler üzerine çalışan dilbilimci Mark Dingemanse, “Bir hipotezin bu kadar geniş ölçekte test edilip bu kadar net bir şekilde ortaya çıkması pek sık rastlanan bir durum değildir” diyor.
Bu durum, biz insanların acı için kullandığımız kelimelerin diğer birçok kelime gibi tesadüfi olmadığını gösteriyor. Muhtemelen bazı ortak faktörler tarafından şekillendirilmiş olabilirler. Bu benzerlikler, canımız yandığında biz insanlardan kendiliğinden çıkan ilkel, dil dışı seslerden kaynaklanıyor olabilir mi? Bu konudaki araştırmalar yetersiz olduğu için Ponsonnet, memelilerde sesli iletişimin evrimini inceleyen Pisanski ile güçlerini birleştirerek başka bir deney yaptı. Araştırmacılar İngilizce, Japonca, İspanyolca, Türkçe ve Mandarin dillerini konuşan 166 kişiden acı, iğrenme ya da sevinç duyduklarında çıkaracakları sesleri üretmelerini istediler. Ekip her duygu için çıkarılan seslerin bu beş dilde benzer sesli harfler içerdiğini buldu. İğrenme için en yaygın sesli harf [ə], neşe için [i] ve acı için [a] idi.
Ancak sevinç ve tiksinti için sesler, acı için telaffuz edilenlerin aksine oldukça değişiyor. Pisanski’nin tahminine göre bunun sebebi bu duyguların acıya nazaran çok daha fazla kültürel özellikler taşımasından kaynaklanıyor. Pisanski şöyle diyor: “Nereli olursanız olun, acı her zaman acıdır. Bu biyolojik bir olay”
Kaynak: Parshall, A. (2024, November 27). Expressions of pain may have a common origin. Scientific American. https://www.scientificamerican.com/article/expressions-of-pain-may-have-a-common-origin/