Dünya Ekonomik Forumu'na göre sahte içerik önümüzdeki iki yıl içinde toplumun karşı karşıya kalacağı bir numaralı risk. Bu yıl ABD, Birleşik Krallık ve diğer birçok ülkede gerçekleşecek önemli seçimlerle birlikte bir sahte içerik bombardımanı yaşanması beklenebilir. Bu içeriklerin bir kısmı, İngiltere Başbakanı Rishi Sunak'ın yapay zekâ tarafından üretilen sahte videolarında olduğu gibi sosyal medyada ücretli reklamlar yoluyla dağıtılıyor. Ancak, sahte içeriğin yayılmasının büyük bir kısmının bireysel sosyal medya kullanıcılarının eylemlerinden kaynaklandığını biliyoruz.
Pek çok kişi internette siyasi haberler paylaşıyor. Kaçınılmaz olarak bu haberlerin bir kısmı sahte. Ne de olsa sahte siyasi haberler yaygın. Sosyal medya hesaplarınızda gezinirken bunları görmek alışılmadık bir durum değil.
Sahte haberlerin yayılmasının başlıca nedenlerinden biri, insanların bunları kendi sosyal ağlarında paylaşmasıdır. Bazıları hikâyenin doğru olduğuna gerçekten inanıyor ve yanlışlıkla paylaşıyor. İnsanların yaklaşık %20'sinin, daha sonra gerçek dışı olduğunu öğrendikleri bir hikâyeyi paylaştıklarını bildirdiklerini tespit ettik. Ancak, diğer araştırmacılar gibi biz de yaklaşık her 10 kişiden birinin o sırada doğru olmadığını bildiği siyasi bilgileri paylaştığını kabul ettiğini gördük.
Bu insanlar neden kasıtlı olarak yalanlar yayıyor? Kötülük yapmak için mi yola çıkıyorlar? Yoksa sahip oldukları fikirleri güçlü bir şekilde desteklediği ve "doğru da olabileceği" için yalanlar yaymanın kabul edilebilir olduğunu mu düşünüyorlar?
Anlamı iyi, anlamı kötü
İnsanların yalnızca küçük bir kısmı yanlış bilgi paylaşıyor, ancak sosyal medya platformlarının geniş ölçeği göz önüne alındığında, bu bile sahte hikâyelerin orman yangını gibi yayılmasına yol açabiliyor. Bu da insanların güvenebilecekleri haberlere ulaşmalarını zorlaştırıyor ve insanların gerçek olmayan şeylere inanması sonucunu doğuruyor.
Araştırmamız bazı kişilerin sahte hikâyeleri komik buldukları için paylaştıklarını ortaya çıkardı (örneğin bir kişi "gülünç" olduğunu düşündüğü için paylaştığını söyledi). Kimileri sahte bilgiyi özellikle sahte olduğunu vurgulamak için paylaştı. Diğerleri ise sahte haberleri paylaşmalarının aslında o kadar da ciddi olmadığını öne sürerek verdikleri zararı en düşük seviyeye çekti.
Bulgularımız, bazı insanların, sahte haberler söz konusu olduğunda antisosyal bir şekilde davrandığını, diğer insanlara saldırmak veya onları manipüle etmeye çalışmak anlamına gelse bile kişisel bir hedefe ulaşmak için kasıtlı olarak sahte bilgiler paylaştığını ortaya koymaktadır. Bu şekilde sahte hikâyeler, örneğin bir politikacıya karşı karalama kampanyasını desteklemek veya bir politikacının nüfuzunu artırmak yoluyla insanların siyasi görüşlerini etkilemek için kullanılabiliyor. Bu tür nedenlerle hareket eden kişiler, paylaştıkları haberin sahte olmasından rahatsız olmuyor gibi görünmekte ve hatta haber paylaşmayı bir manipülasyon aracı olarak görebilmektedir. Bu kişiler en azından eylemlerinin zararlı etkileri konusunda umursamaz davranmaktadır.
Bunların tam aksine bazı insanlar, doğru ya da sahte siyasi haberleri iyi niyetlerle paylaşıyor. Sahte haberleri, sahte olduğunu belirterek paylaşmayı, dünyayı daha iyi hale getirmenin bir yolu olarak görüyorlar. Ancak bu paylaşımlara “İyi” nedenler bulmak, başkalarını koruma, insanları "doğru olanı yapmaya" teşvik etme ve hatta sosyal veya siyasi olarak angaje olma arzusunu yansıtabiliyor. Diğer insanlar, belirli bir hikâyenin sahte olduğuna işaret ederek haber paylaşımını iyilik için bir güç olarak kullanabiliyor. Ancak ironik bir şekilde bu, Sahte hikâyenin daha da yayılabileceği anlamına geliyor.
Sahte haberlerle başa çıkmak
İnsanlar, arkadaşlarının ya da aile üyelerinin sahte olduğunu bildikleri bir bilgiyi paylaştığını gördüklerinde güçlü tepkiler verebilirler. Bu sürpriz değil çünkü sahte bilgi olumsuz duygulara dayanır ve ahlakımıza hitap etme eğilimindedir. Bizi duygulandıran hikâyeler İlk etapta viral hale gelen hikâyelerdir. Ancak, bir dahaki sefere sahte olduğunu bildiğiniz bir hikâyeyi paylaşan birini gördüğünüzde ve ona akıl vermeyi veya onu engellemeyi düşündüğünüzde, verdikleri zararın farkında olmayabileceklerini ve hatta iyilik yapmaya çalıştıklarını zannedebileceklerini unutmayın. Sadece kendilerini düşünüyor olabilirler, ancak bu hikâyeyi başkalarına fayda sağladığını düşünerek de paylaşmış olabilirler.
Sahte hikâyeler paylaşmak, iyi niyetle yapıldığında bile, insanların kişisel amaçlarının ötesine geçen sonuçlar doğurabiliyor. İnsanlar, sahte bir bilgiyi çürütmek için başkalarını o sahte bilgiye maruz bıraktıklarında istenmeyen siyasi sonuçlara yol açabiliyorlar.
Söz konusu riski azaltmanın ve sahte haberlere karşı mücadeleyi desteklemenin bir yolu, sahte haberlerin nasıl bildirileceğine ilişkin kılavuza uymak, örneğin bunları platformda sahte olarak işaretlemektir. Ve eğer siz de –her ne sebeple olursa olsun– sahte içerikler paylaşma eğilimindeyseniz, mesajınızı iletmek için başka yollar bulmak en iyisidir.
NOT: Makale, theconversation.com sitesinden tercüme edilmiştir.