Uzay çalışmalarının öne çıkarılan yönü hep mühendislik ve teknolojik konular olmuştur. Dar, kapalı ve içinden çıkılamaz bir araç içinde, yüksek ivmeli bir uçuşla yerçekimsiz bir ortama giden; orada alışılmadık biçimde yaşamını sürdüren insanların maruz kaldığı bedensel ve ruhsal stresler vardır; bunlar genellikle sıradan insanları uzay hekimleri kadar kaygılandırmaz. Uzay uçuşlarında psikolojik-psikiyatrik sorunlar görülebileceği konusuna, geçmişte yeterince önem verilmediğini NASA da itiraf etmiştir. Bu tutum, bir taraftan uzay mühendisliğinin ulaştığı baş döndürücü teknik başarıların insan unsurunu gölgede bırakmasıyla, diğer taraftan sofistike seçim ve eğitim sürecinden geçerek astronot olabilen askeri jet pilotlarının stres toleranslarının yüksek oluşuyla ilgili olsa gerektir. Zaten deneyimli askeri pilotların her sorunu çözebilecek becerilere ve zorluklara dayanıklı olduklarına dair yaygın bir inanç vardır (3). Bugüne kadar uzay görevlerinde bulunan astronot ve kozmonotların ciddi fiziksel ve psikolojik inkapasitasyon göstermemiş olmaları da bu fikrin dayanağı ve kanıtı gibi görülmüştür… Diğer taraftan, insanın uzay koşullarında yaşamaya uygun bir donanımla yaratılmadığı için, ‘havacılık tıbbı biliminin uzay uçuşlarına muhalif olduğu’ ironisi yapılmıştır (2).
1960’lı yılların ilk uzay uçuşları ciddi bedensel ve ruhsal bozukluk çıkarmayacak kadar kısa (15 dakika, 4-5 saat, 1-2 hafta) süreliydi. Konunun heyecanı ve ilk'lerin başarılıyor olmasının mutluluğu da bazı küçük sorunların üstünü örtmüştü. Ancak 1980’lerden itibaren uzay uçuşlarının niteliği değişmeye başladı. Farklı ulus ve kültürlerden erkek ve kadınlar ile uzay görevleri için eğitimi olmayan bilim adamı ve turistlerin birlikte bulunduğu Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) görevlerinde kalış süreleri uzadıkça tıbbi ve psikolojik sorunlar gözlendi. Yıllarca sürmesi beklenen Ay Üssü, Mars kolonisi ve uzak gezegen seferlerinde ortaya çıkması muhtemel insani sorunların nasıl çözüleceği konusu halen tartışmalıdır. Bu projelerde mühendis ve astrofizikçilerin teknik çalışmaları daha iyi, uzay tıbbı ve psikolojisi uzmanlarının çözüm çabaları daha yavaş ilerlemektedir...
Not: Yazının devamı Bilim ve Ütopya Mart 2022 Antik Mısır'dan Mars'a UZAY SERÜVENİ kapak dosyasında!