Çağlar boyu insanları bu denli etkilemiş olan canlıların elbette evcilleştirme kronolojisinde önlerde olması normal olmaktadır. Felis domesticus yani evlerimizde baktığımız evcil kediler, evlerimizin en eski üyeleri olamasa da evrimsel olarak ifadesi tahmin edebileceğimiz gibi basit değildir.
Evcil kedilerimizin antik kökenleri tam olarak bilinmiyor ancak Güney Kıbrıs'ta 2004 yılında çıkarılan (tarih? 9000 ?) yeni bir mezarda, insanların ve kedilerin birbirlerine yakın olarak çizildiği ve sonradan, mezardan çıkarılan kemiklerle o dönemde de ev kedileri bulunduğu görülüyor. Bu mezardan çıkarılan kedi kemikleri, evrimsel gelişime uygun olacak şekilde günümüz ev kedilerinden oldukça büyüktür ve Afrika'da yaşayan vahşi kedilere, Felis silvestris lybica alt türüne oldukça benzemektedir. Bu araştırmalardan elde edilen sonuçlara göre kediler Yakın Doğu'da, Bereketli Hilal civarında evcilleştirildi. Ayrıca Çin'de bulunan yaklaşık 5.300 yıllık fosil kayıtlarına göre de günümüzün evcil kedisi cüssesinde kediler ziraat ile uğraşılan bölgelerde tahılla beslenen kemirgenleri avlıyorlardı. Bu bulgulara dayanılarak kedilerin, zararlıları avlamaları için, çiftçiler tarafından beslendikleri veya varlıklarına müsaade edildiği düşünülebilir. Anadolu’da ise evcil kedilere yönelik en eski bulgulardan MÖ 1700’lü yıllara tarihlendirilen bir kedi kafası şeklinde bir kap bulundu ve ayrıca Anadolu’daki birçok antik kentte diğer hayvanlara kıyasla daha fazla kedi kemiği tespit edildi.
Antik Mısırda kediler Mau olarak biliniyordu(1) ve yaklaşık 4000-5000 yıl önce evcilleştirilerek evlerin bir üyesi haline gelmeye başladılar. Mısırlılar ilk başta kedileri balık, kuş avlamak ve tahıl ambarlarına musallat olan farelerle mücadele için yanlarında tutmaya başladılar(2). Zaman içerisinde Mısırlılar kediye tapmaya başladılar. Hatta rahipler, bir kediyi kasten veya kazara öldürmenin cezasının ölüm olacağını beyan ettiler(2). Antik Mısırlılar, Tanrılar Tanrısı Ra ve Isis'in kızı kedi tanrı Bastet'e tapıyorlardı. Bastet önceleri aslan başlı olarak ortaya çıkmış, daha sonraları kedi kafasına sahip olmuştur. Bast olarak da isimlendirilen tanrı, aşkın, doğurganlığın ve ayın tanrısıydı.
Kedilerin, doğruluğu arayan güçleri olduğuna ve yaşam sonrasını görebildiklerine inanılıyordu. Bu yüzden Bast bazen "Doğruluk Leydisi” diye isimlendiriliyordu ve mumyalama seremonilerinde ölüm sonrası yaşamın garantisi olarak kullanılıyordu.
Persler, Mısırlılarla olan savaşlarında, Mısırlıların kedilerini yücelttiklerini bildiklerinden canlı kedileri siper olarak kullandılar. Mısırlılar kedilerinin ölümleri üzerine derin bir yasa girdiler. Kedileri ölümlerinden sonra mumyalayıp kutsal yeraltı mezarlarında saklandılar. Hatta binlerce mumyalanmış kedi Mısır'da yapılan kazılarda ortaya çıkartılmıştır. Bu dönemde tapılan birçok kedi figürlü tanrıça ve tanrı olsa da Basted doğrudan evcil kedi olarak tasvir ediliyordu. Bu tanrıça koruma, bereket ve aynı zamanda tüm kedilerin koruyucusu olarak geçer ve aynı zamanda ay ile özdeşleştirilirdi(2).
Antik Mısır'daki bu periyodu anlatan duvar resimleri ve diğer tasvirler kedilere küpe, kolye gibi mücevherlerle tapınıldığını gösteriyor. Kedinin kuyruğu her zaman düzgünce hayvanın sağ tarafına kıvrılır, bu da Mısır hiyeroglif hayvanlarının yüzün sağa dönük olarak resmetme geleneğini yansıtır.
Kelt kültüründe kedi tanrıça Freyanın kutsal hayvanı olarak geçmiştir ve özellikle birkaç klan güçlü bir totem olarak kabul etmiştir. Kelt kültüründe aynı zamanda öteki dünyanın geçitlerinin, kendi hazinelerinin koruyucularının kediler olduğuna ve insan ile evren arasında manevi bir bağı sağladığına inanılmıştır. Kediler bu kültte gizemli, şehvetli ve büyülü yaratıklar olduğu ancak siyah olanlarının kötü kabul edilerek kurban edildiği kabul edilmiştir. Hatta bir kedinin düğünde görünmesi ile o evliliğin mutlu bir evlilik olacağını işaret ettiği düşünülmüştür(3).
Orta çağ boyunca Hristiyanlar özellikle siyah olmak üzere kedilerden cadılıkla ve büyücülükle özdeşleştirildiği için nefret etmişlerdir. Bazı araştırmacılar bunun sebebinin Avrupa için o dönemdeki diğer kült kalıntılarını yok etmek için olduğunu düşünmektedirler. Bu dönemde kedilerin öldürülmesi gerektiği kararıyla bu zamanlarda ortaya çıkan vebanın yayılmasındaki büyük etkenlerden farelerin kontrolsüzce yayılmasına da vesile olunmuştur. Kısa süre sonra yapılan hatanın anlaşılmasıyla kedilerin öldürülme kararından vazgeçilse de veba geçtikten kısa süre sonra bu karar tekrar uygulamaya konulmuştur.
Kedilerle özdeşleştirilen ses olan mırlamanın Avrupa Folkundaki yerine dair anlatılan eski bir hikâye mevcuttur; “Hikâyeler henüz kitaplara yazılmadan önce bir prensese imkansız bir görev verildi; 30 gün içinde 10000 tane keten yumak sarası istendi. Yapamazsa eğer sevdiği prens idam edilecekti. Prenses çaresizlik içinde üç kedisinden yardım istedi ve gece gündüz çalışarak vaktinden önce bitirdiler. Buna mükâfat olarak prenses o kedilere mırlama yeteneği verdi.” şeklinde geçmektedir.
Dinler de, kedileri bir imge olarak kullanmışlardır. İslam Dininin peygamberi olduğuna inanılan Muhammed'in Muezza isimli özellikle sevdiği bir kedisi olduğu bilinmektedir. Hatta kendisinin cüppesinin kolu üzerinde uyuyan bir kediyi uyandırmaktansa, cüppenin kolunu kesmeyi tercih edecek kadar kedi sevgisi olduğu ileri sürülmektedir(4).
Kısaca kediler gerek antik dönemlerde, gerekse de günümüze kadar olan dönemde çoğunlukla insanları etkileyen, özel ilgi ve sevgisini gösterdiği bir hayvan türü olmuştur. Ama elbette kedilerin Orta Çağ Avrupa’sında olduğu gibi dönem dönem etkileyici mizacı ve görüntüsü kimilerinde korku hissi de uyandırmıştır. Fakat o dönemlerde bile kedilerin insanların yaşamında tamamen olumsuz bir yeri olamadığını söylemek mümkündür.
Kedi genomları üzerinde araştırmalar yapan Washington Üniversitesi Üyesi Dr. Wesley Warrren, köpeklerden farklı olarak, kedilerin tam olarak evrimleşmediğini ve vahşi kedilerden ayrılmalarının henüz çok yeni olduğunu ifade etmiştir(5).
Şimdi ise bu zamana kadarki milyarlarca evcil kedi ve sayısız kedi videosundan sonra araştırmacılar insan ve kedi arasında özel ilişkinin genetik kökenini de ortaya koymuştur. The Journal Proceedings of the National Academy of Sciences Dergisinde 2014 Kasımında yayınlanan çalışmaya göre, vahşi atalarından farklı olarak insanlar ile yatmaları ve mırlama davranışı gibi özelliklerin genetik kökeni ortaya çıkmıştır. Bu doğadaki vahşi kuzenlerinden farklı genlerin bazıları da dürtüler ve ödül ile yeni davranışlar öğrenme gibi evcilleştirilmelerinde önemli bir yeri olmuştur. Ama yine de evcilleştirmenin tam açıklaması mevcut olmadığı belirtilmektedir. Bilim insanları evcilleşmenin hayvanlar âleminde çok nadir olduğunu ve yalnızca bir avuç evcilleştirilebilen türün bulunduğunu, bu süreçte yer alan genlerin tam olarak hangilerinin olduğunun bilinmediğini söylemiştir.
Kedigiller altında iki alt aile bulunur ki bunlar: Pantherinae (kaplan, aslan, jaguar ve leopar) ve Felinae (puma, çita, lynx, oselot ve ev kedisi)’dır. Ancak genel olarak kedigillerin evrimi, günümüzden 25 milyon yıl önce, Oliyosen Dönemine rastlamaktadır. Bu dönemde, Felidae ailesi altında üçüncü bir alt sınıf olarak Machairodontinae (kılıç dişli kediler) evrimleştiği düşünülmektedir. Ancak bu alt familya, günümüzden 11.000 yıl kadar önce yok olmuştur. Bu yok oluşun sebebi, ilginç bir şekilde doğa olayları değil, kılıç dişli kedilerin, koni dişli kediler (kılıç dişliler haricinde kalan tüm kedi türleri) ile olan besin mücadelesinden gelmektedir. Bunu, kılıç dişliler kaybetmiş ve sonuncusu 11.000 yıl önce ölmüş ve alt aile tamamen yok olmuştur.
Ayrıca kedigillere dâhil olmayan ancak özellikler açısından kedilere çok benzeyen, Thylacosmius türü veya Nimravidae ailesi gibi bazı keseli kılıçdişli memeliler de bulunmaktadır. Bu benzerlikler, evrimsel akrabalıktan değil, yakınsak evrim sonucu bu kedi-benzeri etçillerin, kedigiller ile benzer özellikler evrimleştirmelerinden kaynaklandığı söyleniyor.
Anatomik yapıları; 230 kemikten oluşan iskelet sistemi insanınkinden oldukça farklı olup iskeletler arası oluşumlar vücudun esnemesine izin verecek şekildedir. Ayak yapıları hep ileriye gitmek için evrimleşmiştir. Geri geri gidebilirlerse de zorlanırlar. Patileri hareketin ve dengenin temelini sağlıyor. Tırmanmak, kazmak, savunmak, savaşmak ve döl vermek (cinsel sıvı atımı) için patileri çok önemlidir.
Ortalama değerler esas alındığında yetişkin erkek kediler 3,5 ile 7 kilogram arasında olurken, dişi kediler 2,5 ila 4.5 kilogram arasındadır. Enleri ortalama 30 santim, uzunlukları ise 80 santim civarındadır. Ortalama kedi ömrü 15 yıldır. Ama tabi bu oran iyi bir beslenme, mutlu yaşama durumuyla ilişkili olduğu için uzayıp kısalabilir hatta 20 yıldan fazla yaşayabilirler.
Bıyıkları (ya da Latince adıyla vibrissae) kalın kedi tüyünden iki üç kat kalındır. Burun bölgesinde üst dudağın yanlarından çıkan bıyıklar yine kedi tüyüne kıyasla üç kat daha derine gömülüdürler. Kökleri sinir sistemi ile ilinti halindedir. Bıyıklar tarafından algılanan bir hareket hemen köklerden sinirlere ve oradan beyine iletilerek alınacak aksiyon konusunda bilgilendirme ve uyarı işlevi görür. Dilleri zımpara gibidir. Yetişkin kedilerde 30'a yakın diş bulunurken yavrularda 25'i pek geçmez.
Kedi beyni 20 ile 30 gram arasındadır. Ama diğer memelilerle kıyaslandığında beyni bedenine göre en büyük olan memeli olduğu belirlenmiştir. Beynin büyüklüğü ile zeka arasında bir bağlantı olsa da her zaman için birebir ilinti kurmak doğru değildir. Kediler ayrıca mükemmel bir kulağa sahiptirler. İşittiklerini tek tek ayrıştırıp değerlendirebilirler. Kediler insanlardan da köpeklerden de daha iyi işitirler. İnsanlar 20 kHz’e kadar sesleri işitirken köpekler 40 kHz’e kadar sesleri işittiği belirtilmiştir. Ama kediler için bu sınır 60 kHz’dir olduğu söyleniyor. Gözleri ise gerek görüntü gerekse görme yetenekleri açısından muazzamdır. Gözleri doğumdan 7 ila 10 gün sonra açılır. İki ay içinde de gerçek rengini alır. Bir kedinin gözleri, saldırıda yara almaması için göz kapağının içerisindedir ve avı gözleyebilmek için geniş ve büyüktür. Gözlerinin uzaklık duyarlılığı yüksek ve keskindir. Karanlıkta insanlardan 6 kat daha iyi görürler.
İçimizde pek çok kedisever bakmış olduğu dostlarının ırkı hakkında yanılgıya düşmektedir. Fakat günümüzde net olmamakla birlikte bilinen 45 çeşit kedi ırkının var olduğu söyleniyor. Bunların genel özelliklerine göz atacak olursak;
1- Abyssinian
Algılayıcı ve zeki olan Abyssinian kolay eğitilir. Uyanık, oldukça yetenekli ve canı isteyince sokulan sevgi dolu bir kedidir. Her zaman kendisine meşgul olacak bir şeyler bulabilir. Kökeni: Afrika vahşi kedisine (Felis libyca) benzemesinin nedeni eski İngilizlerin abyssinian ırkını geliştirmek için yapmış oldukları titiz çalışmaların sonucudur. Diğerlerine kıyasla oldukça saf ve eski bir ırk olmasına karşın bu kedilerin antik Mısır'ın mumyalanmış kedilerinin direkt torunları olduğu söylenemez. 1860’ların karmaşık dönemlerinde kuzey Afrika'da görev yapan İngiliz subayların Abyssinia'dan aldıkları ilk hatıra kedilerden biri "Zula"dır. Bu ırkın İngiltere'de tanınması 1882 yılındadır ve "İngiliz işaretlisi" olarak kabul edilmiştir. 1919’da Abyssinian Kedi Kulübü kuruldu ve Abyssinian ismi bu kedi ırkı için resmen kabul edildi.
2- American Bobtail
Bobtail'lerin kişilikleri tek kelimeyle tanımlanamayacak kadar mükemmeldir. Canlı, hareketli, tatlı, zeki ve sevgi doludur. Bu harika yaratıklar her kedi sevenin kalbini hemen fethederler. Kökeni: 1960'larda hoş bir rastlantıyla bulunan bu ırkın annesinin bir Siyam dişisi babasının ise kahverengi veya gri bir tekir olduğu tahmin ediliyor. Doğan yavrunun güzelliği karşısında artan ilgiyle beraber Birman, Himalayan, hatta Himalayan/Siyam ırklarının karışmasıyla bugünkü American Bobtail haline gelen bu güzel kedi artık maalesef fazla bulunmuyor. Ama hala uğraşan özverili yetiştiriciler bu ırkın yaygınlaşması için ellerinden geleni yapıyorlar.
3- American Curl
Asil ve mantıklı bir kişiliğe, mükemmel sezgilere ve akılcı bir duyarlılığa sahiptirler. Meraklı davranışları ve hayata pozitif bakışlarıyla hemen dikkat çekerler. Kendileri gibi dışa dönük yaşamayı seven ve hayata olumlu bakan insanlar tarafından tercih edilen bu kediler, iki-üç yıl içinde çocukluktan ergenliğe geçerler. Taze et dışında, kutu konserve ve hazır mamalar da çok hoşlarına gider. Kökeni: American Curl'ün hikâyesi Joe ve Grace Ruga nın Californiadaki evlerinin göl kenarında Shulamit' i keşfetmesiyle başlar. Ruga çifti, 1981 yılında Shulamit ırkı kedilerinin dört yavrusunun ikisinin Shulamit gibi kıvırcık tüylü ve kıvrık kulaklı olmasına karşın, diğer ikisinin kıvrık kulaklı ve düz uzun tüylü doğmasıyla genetik çalışmalarına başlamışlar ve bu ırkı safkan hale getirmişlerdir. İlk kez 1983 yılında tanınmaya başlayan bu ırk 1986 yılında CFA (Cat Federal Assocesetion) tarafından saf ırk olarak kabul edilmiştir. 1991 yılında şampiyonalarda görülmeye başlayan Amerikan Curl ırkı 1993 yılında, iki farklı tüy uzunluğu ile kabul edilmiştir. Her renk ve tüy patendi kabul edilen ırkın en belirgin özelliği kulaklarının kıvrıklığı olarak kabul görmüştür.
4- American Keuda
American Keuda, oldukça hareketli ve atletik bir kedi ırkıdır. Çok iyi koşucudur ve kıvrak hareketleri vardır. Suda yüzmekten ve oynamaktan hoşlanır. Olukça zekidir. Yeni tanınan ve resmi olarak kabul edilen bir ırk olmasına rağmen aslında uzun yıllardan beri Teksas ve
çevresinde çiftliklerde doğal yaşam süren bir ırktır. Kökeni: Keuda'nın ismi uzun yıllardır Texas, Oklahoma & New Mexico'da uygulanmakta olan "Kitten Evaluation Under Direct Assessment" (KEUDA), yani yavru kedilerde direkt değer biçme, değerlendirme programından gelmektedir. Amerikan Keudanın minyatür versiyonları da geliştirilmektedir. Geliştirilmesinde Egyptian Mau ırkının kullanıldığı düşünülmekle beraber, bunu tam olarak destekleyen bir kanıt yoktur.
5- American Shorthair
Zeki, atılgan ve oldukça hareketli olan bu kedileri; uyurken ya da şekerleme sırasında akrobatik hareketler yaparken görmek mümkün. Bu sevimli hareketler özellikle fare avındayken kendileri için büyük bir heyecana dönüşebilir. Taze et ve mamaların dışında kemirebileceği besinlerden hoşlanır. Karışık tatlı kemikler her zaman tercihidir. Kökeni: Bu ırkın kökeni 1904 yılında ilk evcil kedi olan Buster Brown ırkına dayanır. İlk olarak Mayflower isimli Amerikan kargo gemisinin seyahati sırasında keşfedilen ve sürekli uzun gemi seyahatlerinde bulunduklarından hacılara benzetilen bu kedilerin kökeni İngiltere olmasına rağmen Amerika olarak bilinir.
6- American Wirehair
Vahşi ve sert görüntüsünün altında oyuncu ve sevecen bir karakter yatar. Oyun oynamaktan büyük bir zevk alan bu ırkın kedileri iyi birer avcıdır. Bu yeteneklerinin gelişmesinde atik ve enerjik yapılarının etkisi büyüktür. Hareketli geçen günün sonunda derin bir uykuya dalmaya bayılırlar. Genelde doğal ve lifli yemeklerden hoşlanırlar.
7- Australian Mist
Burmese'nin sevecenliğini, Abyssinian'ın zeka ve çevikliğini, yerli kedilerin de sağlıklı ve güçlü yapısını almış mükemmel bir ev kedisidir. Sahibinin yanından ayrılmazlar ve evin içinde onunla birlikte dolaşırlar. Her zaman mutlu olan bu kediler, tek bir oyuncakla saatlerce oynayacak kadar sabırlıdırlar. Çocuklarla ve diğer petlerle iyi anlaşan Australian Mist kucakta oturmaktan çok hoşlanır.
8- Ankara Kedisi (Angora)
Tam anlamı ile sahibine tapan ve onu her yerde takip eden Ankara kedisi enerjik, oyuncu, zeki ve meraklı bir kedidir. Evine oldukça düşkün olan Ankara kedileri insanlar ile ilişkilerinde oldukça yakın ve uyumludur. Meraklı ve araştırmacı yapısı ona oyuncu özelliği de katmıştır. Bunun yanında kararlı bir yapısı olması da meraklı kimliğinin bir sonucu olarak görülebilir. Eğer aklına bir şey koyduysa mutlaka yapacaktır. Kendine özgü eğlence anlayışı ve gösteri merakı nedeniyle onu evde mobilyalar üzerinde gezinirken, hayali avını yakalarken veya yumaklar ile oynarken görmek ve onunla hiç sıkılmadan eğlenceli dakikalar geçirmek mümkündür. Kökeni: Uzun tüylü kedilerin atası olarak kabul edilen ve Avrupa'da Angora olarak tanınan Ankara kedisi çoğu zaman İran kedileri ile karıştırılmış ve Amerika’da İran kedisi olarak tanınmıştır. Türkiye’de üretilen ve saf Türk kedisi olan bu ırkın anavatanı ve kökeni Ankara yöresidir. İlk kez 1620-1625 yılları arasında Haçlı seferleri döneminde bir Fransız bilim adamının ülkesine dönerken götürdüğü bir kaç beyaz Ankara kedisinin üretilerek seçkin bir şekilde dağıtılması ile Avrupa’da tanınmış ve büyük ilgi görmüştür. Ankara kedileri uzun yıllar boyunca İran kedisi ile melezlenmiş ve farklı renklerde uzun tüylü kediler elde edilmiştir. Bu nedenle soyu tükenme tehlikesi yaşayan Ankara kedilerinin saf ırk özelliği olan beyaz rengin korunması ve neslinin tükenmemesi için son yıllarda üretimine özen gösterilmiştir.
9- Balinese
Aktif, sevecen, spora yatkın ve aynı zamanda hassas kedilerdir. Bu nedenle yalnız bırakılmaktan hoşlanmazlar. Bahçe yaşamına meyilli olmalarına rağmen sokakta yaşayamazlar. Açık teraslar, kuş banyoları vakit geçirmekten hoşlandıkları mekânlardır. Bu ırk, genelde sistemli, uyumlu ve düzenli insanlar tarafından tercih edilir. Kökeni: Bu ırkın kökeni, Bali Denizi'nin güney kesiminde bulunan Asion şehridir. Irkın mesken tuttuğu bölge Bali Denizi'nin kuzeyine göre kültür ve nezaketten daha uzaktır. Bu nedenle ırkın karakterinde uzun tüylü ırka mensup Siyam kedilerinin kibarlığı ve duygusallığı baskın değildir. Hatta bu ırkın davranışları eski yerli dansçıların figürlerine benzetilir.
10- Bengal
Uslu ve kararlı bir kedidir. Yürüyüşü, atılan objeleri sahibine geri getirmesi ve suyla oynaması tamamen Bengal'e özgüdür. Kedisel özelliği olan bağımsızlığına karşın aynı zamanda şefkatli ve dışa dönük de olabilir. Kökeni: Asya leopar kedisinin kaybolmaya yüz tutmuş esprisini yeniden yakalayabilmek için Jean Sudgen Asya'nın vahşi ormanlarında bulduğu orjinalleri bir çift ev kedisi ile 1963 yılında çiftleştirmiştir. Yetiştirme programı yirmi yıla yakın sürmüştür. Dr. Willard Centerwall ile 70'li yıllarda kediler üzerine çalışan Mrs. Jean Sudgen Mill desen, renk ve karakteristik olarak Asya leopar kedisini yeniden yaratmıştır.
11- Birman
Edepli ve duygusal, enerji dolu ve oyuncudur. Birman kedisinin gözleri ve hayranlık uyandıran yüz ifadesi ister evcil olsun, ister vahşi onu diğer kedilerden ayırır.
12- Bombay
Sessiz ve içine kapanık görüntüsüne rağmen, ev ortamıyla gerçekten ilgilidir. Pek belli etmesede kendi içinde sevgi doludur. Kökeni: Bombaylar İlk olarak 1970'lerde ortaya çıkmış Burmese ve American Shorthair'in karışımından oluşmuş melez bir ırktır. 1976 yılında ırk olarak kabul edilerek kayıtlara geçen Bombaylar; parlak kışkırtıcı tüyleri nedeniyle Melanistik Afrika leoparına benzetilmiş ve bu isimle anılmıştır. Parlak ve çekici gözleriyle diğer ırklardan oldukça farklı olan Bombaylar, ırkın güvenliği ve başarılarıyla diğer ırklar arasında çabuk yer edinmiş ve hemen kedi severlerin beğenisini kazanmayı başarmıştır.
13- Brazilian Shorthair
Aktif, oyuncu ve sahibine çok bağlı olan bu kediler sahibini kendi seçer. Zekidir ve kolay öğrenir. Her çevreye uyum sağlayabilen sağlıklı, güçlü bir ırktır. Avcılık güdüleri oldukça güçlüdür. İlgi görmekten hoşlanır.
14- British Shorthair
Uyumlu ve dayanıklı bir kedi olan British Shorthair tam anlamıyla bir şehir kedisidir. Bazen içine kapanık bazen de hareketli ve canlı tam bir mahalle kabadayısı gibi davranır. Kökeni: British Shorthair 19. yüzyılın sonlarına doğru Harrison Weir adında bir kedi sever tarafından kedi gösterisinde sergilenerek tüm dünyaya tanıtılmıştır. Uzun bir süre boyunca da kedi şov dünyasının en popüler kedisi olan British Shorthair'in yıldızı uzun tüylü İran kedisiyle birlikte 2. Dünya Savaşı sıralarında sönmüştür.
15- Burmese
Çok değişik sesler çıkartabilen burmese yaptığı ses oyunlarıyla sahibini kendine hayran bırakır. Zekâsıyla, merakıyla ve problem çözme yeteneğiyle bu mükemmel bir ırktır. Kişilikli, dayanıklı ve başını belaya sokmaktan çekinmeyen bir hayat arkadaşı arayanlara ideal bir kedidir. Kökeni, ilk 1936'da görülen, bugün tüm dünyanın tanıdığı Burmese yıllar boyunca yapılan titiz yavru seçimlerinin sonucunda ortaya çıkmıştır. "Mutasyon yetiştirmesi" olarak da adlandırılan bu kedilerin orjinal renklerinin siyah veya tekir olduğu tahmin edilmektedir.
16- Burmilla (Silver Burmese)
Burmilla, Burmese'nin enerjisi ile Persianın uysallığının birleşimidir. Oldukça konuşkan olan Burmilla bir o kadar da hassastır. Mükemmel bir arkadaş olan bu ırk insanlara ilgilidir. Özellikle sahibinin hislerine karşı oldukça duyarlıdır.
Ailenin bir parçası olmaktan hoşlanır. Burmese'den daha sessiz olmakla birlikte Chincilla'nın rahatlığı ile kıyaslandığında geride kalır. Enerjik bir ırktır. Diğer kedilerle çok iyi anlaşır. Ancak diğer petlerle orta derecede anlaşabilen bu ırkın çocuklarla anlaşması biraz daha iyidir. Zeki bir ırk olan Burmilla kapıları kolaylıkla açabilir. Meraklı ve oyuncu olan bu kediler sahibiyle oyun oynamayı sever.
17- Californian Spangled
Oldukça anlayışlı ve duyarlı olan California Spangledler diğer kedilerden daha ileri bir zekâya sahiptir. Oyuncu ve atletik bir yapıdadırlar. Kökeni: 1970 yılında kürkleri nedeniyle avlanan benekli vahşi kedilerin nesillerini korumak amacıyla başlatılan Mavi Proje kapsamında ortaya çıkmıştır. Mısır kedileri ve tropikal Güney Afrika kedileri gibi tüylerinin güzelliği ile bilinen altı farklı ırkın çiftleşmesiyle ortaya çıkan melez ırkın kedileri bu nedenle parlak ve avcılar tarafından çok kıymetli görülen tüylere sahiptir.
18-Chartreux
Yumuşak ses tonu ve yumuşak patiler Chartreux ırkını en iyi tanımlayan kelimelerdir. Oyuncu ve kendinden emin tavırlarının yanında ani pençeler atabilir. Çok cana yakındır. Bahçede koşarak oynamayı seven çocuklar için iyi bir arkadaştır. Et, bu ırk için diğer besinlerden daha yararlıdır. Düzenli olarak et verilmesi Chartreux'ın çene gelişimine yardımcı olacaktır. Kökeni, yapılan araştırmalar bu ırkın, Fransız deniz yolcularının buluşu olduğu ve ilk defa Paris'teki Charthusian gezisi sırasında ortaya çıktığını göstermektedir. Chartreux ırkı ilk defa 1970' de Amerika'ya getirilmiş ancak Fransız kurallarıyla yetiştirilmiştir.
19- Chinchilla
Chinchilla'lar genellikle sakin ve uysal kedilerdir. Yumuşak, melodik bir sesi vardır. Sevgisini belli eden, ilgi görmekten hoşlanan Chinchilla sahibine sadakatle bağlanabilir. Chinchilla'lar her ne kadar hassas ve kırılgan bir görünüme sahip olsalar da oldukça sağlıklı ve dayanıklıdır. Fırsat tanındığı zaman diğer kediler gibi ağaca tırmanmak, fare yakalamak gibi aktivitelerden mutluluk duyarlar. Genellikle dışarı çıkmak yerine evde yaşamayı tercih etmeleri nedeniyle her türlü ev ve apartman dairesinde kolayca beslenebilir. Chinchillalar genellikle bakımlarına ayıracak yeterince zamanı olup sevecen bir ilişki arzu eden orta yaşlı insanlar tarafından tercih edilmektedir. Kökeni: Chinchilla kedisinin ismi kürkünün benzerliği nedeniyle Güney Amerika kökenli bir kemirgen olan Chinchilla'dan gelir. Bilinen en eski Chinchilla kedisi olan Silver Lambkin 1888'de Londra'da Cyristal Palace kedi showunda büyük ödüllerin çoğunu kazanarak dikkat çekmiş ve bu çarpıcı ırkın oluşumunda dayanak teşkil etmiştir. Bazılarına göre Persian ırkı içinde bir renk varyantı olarak değerlendirilir. Ancak aralarında vücut yapısı ve yüz şekli bakımından önemli farklar olduğunu kabul etmek gerekir.
20- Colorpoint Shorthair
Meraklı ve hareketli kişiliğiyle kendisini ve sahibini eğlendirmekten büyük zevk alır. Zeki ırklardandır. Akılcı ve mantıklıdırlar. Sahiplerine karşı sadık ve ev ortamıyla uyumlu olsalar da tam olarak diğer kedi ve köpeklerle olmaktan hoşlanmazlar.
21- Cornish Rex
Akrobatik ve bir o kadarda ilginç hareketleri, bu ırkın oyuncu ve tez canlı karakterini hemen ortaya koyar. Yalnızlıktan hoşlanmayan Cornish Rexler, diğer kedi ve köpeklerle oynamayı çok severler. Kolayca dostluk kurabilen bu kediler aynı zamanda evde vakit geçirmeye bayılırlar. Sahiplerine karşı oldukça ilgili olan ırk, pratik, akılcı ve sportmen yapılarıyla sahiplerine birçok konuda kolaylık sağlar. Genellikle orta yaşlı ve soylu insanlar tarafından tercih edilen Rexler, yemek olarak pirzola ve kuzu etinden çok hoşlanırlar. Ancak bu gıdalarla tek yönlü beslendikleri zaman hantallık ve uyuşukluk belirtileri gösterirler. Bu ırk, kıvırcık tüyleri dışında Devon Rex kedi ırkı ile çok fazla benzerlik gösterir. Almanya'da yaşayan Cornish Rexler'de ise bu benzerlik çok daha fazla görülür. Kökeni: Kedi ırkları içerisinde en seyrek tüylere sahip olan Rexler 1950 yılında İngiltere'de karnavallar sırasında ortaya çıkmıştır. Kıvırcık tüyleriyle farklı bir yapıya sahip olan bu ırkın kedileri Almanya, Oregon ve İngiltere'de farklılık gösterir. Almanya'da tavşana benzer yönde mutasyona uğrayan Rexlerin, tüy yapısı daha sıkı ve serttir.
22-Cymric
Genelde aktif ve sevecen olan bu ırk karakter bakımından Manx'a benzetilir. Karakter yapısı diğer kedilere oranla daha gelişmiştir. Bu özellik diğer ırklara oranla insanlar tarafından daha çok sevilmelerini sağlar. Kökeni: Bu ırkın kedileri, Manx ırkı kedilere benzerlikleri ile tanınırlar. Ancak Manx'lardan ayıran en belirgin özellikleri uzun tüylere sahip olmalarıdır. Bu ırk ilk olarak seçkin ırkların görüldüğü Kanada'da ortaya çıkmıştır.
23-Devon Rex
Diğer Rex ırkları gibi canlı, sevecen ve hareketli kedilerdir. Diğer kedi ve köpeklerle oynamaktan çok hoşlanan bu kediler yalnız kaldıkları zaman durgunlaşabilirler. Doğumlarından 6 ay sonra erginliğe ulaşan Devon Rexler, diğer kedilere oranla sahiplerine daha fazla sadık oldukları için apartman yaşamına kolayca uyum sağlarlar. Ev yaşamında balık ve biftekle beslenmeyi tercih eden bu ırk, ev yaşamı dışında da kolay kolay aç kalmaz. Hareketli ve atik yapılarıyla fareleri bir hamlede yakalamayı başarabilen Devon Rexlerin, sonbahardaki menüleri ise güvercinlerdir.
24- Egyptian Maular
Mısır Maular, kedi ırkları arasında en sosyal olanlarıdır. Atletik vücut yapılarıyla; evden çok, doğa yaşamına yatkın olan bu kediler, bahçede kuşların sesini dinlemekten ve otların üzerinde yuvarlanmaktan çok hoşlanırlar. Ancak uyumlu yapıları nedeniyle apartman yaşamına da kolayca adapte olurlar. Canlı, neşeli ve oyuncu bir yapıya sahip olan Egyptian Maular, sahiplerine bağlı ve sevecen kedilerdir. Karakterlerini birebir yansıtan yumuşak ve memnun edici bir ses tonuna sahiplerdir. Genelde konserve tarzı yiyeceklerden hoşlanır. Ancak evde pişen yemekleri tatmaktan kendilerini alamazlar.
25- European Burmese
Avrupalı Burmese dayanıklı, sağlıklı, konuşkan ve dışa dönük bir ırktır. Çok zeki, sevecen, oldukça sadık ve canayakın kedilerdir. Aktif, hareketli ve oyuncu olan bu kediler tek başlarına kalmak yerine diğer petlerle arkadaşlık etmekten hoşlanır, yabancılara karşı çekingen değildir. İnsanları sever ve sahibiyle güçlü bir bağ kurarak çok iyi dost olur. Kediden çok köpek karakteri taşıyan Burmese, evde sahibini sürekli takip ettiği ve kapıda karşıladığı bilinmektedir. Kökeni: Avrupalı Burmese, diğer adıyla Foreign Burmese ırkı 1930'da Amerika'ya getirilen ilk Burmese ile Siamese ve yerli kısa tüylü ırkların birleştirilmesi ile doğmuş bir ırktır. Daha sonraları hızla Avrupa'da tanınmıştır.
26- Havana Brown
Genişliğe oranla daha uzun olan vücudu oldukça zariftir. Orta boyutlarda olan bu ırkın erkekleri, dişilerden daha yapılıdır. Kökeni: 1954 yılında İngiltere'de çikolata renkli ve kısa tüylü kediler olarak ortaya çıkmışlardır. İngiltere'ye 19. yüzyılda getirilen Siyam'larının farklı bir mutasyonudur.
27- Himalayan
Kendinden emin ve sakin bir hali vardır. Bir kişiye bağlanır ama diğer aile bireylerini de kabul eder. Genelde sessiz, kararlı, saygılı ve şefkatli olan Himalayan nadiren aşırı oyunculuk belirtileri gösterir. Kökeni: Aslında Himalaya'nın doruklarına tırmanamayacak kadar narin olan bu kedilerin ismi renk benzerliğinden ötürü "Himalaya Tavşanı"ndan gelmektedir.
28- İran Kedisi
Tartışmasız ilk tercih edilen ev kedisi olan Persian, aileye ve dostluğa olan tüm düşkünlüğü ve zekası ile tanınır. Ancak bakımı oldukça dikkat gerektirir. Kökeni: İran kedilerinin uzun tüylü Türk Ankara kedilerinden geldiği sanılmaktadır. Her iki cins de doğulu kediler olarak tanınır. Eski İran kedilerinin Ankara kedileriyle daha yoğun ve yünsü tüylü olmalarının dışında çok az farklılıkları vardı.
29- Kashmir (Keşmir)
Son derece güvenli, neşeli hayvanlardır. Aile ve dostluğa önem verirler. Zeki hayvanlardır. Kökeni: Taxonomistlerin araştırmaları sırasında tesadüfen ortaya çıkmıştır. Kashmir; Persian ve Himalayana benzer özellikler taşır ancak renkleri farklı bir ırk olarak ortaya çıkmıştır.
30- Laperm
Laperm yapı olarak kısa ve uzun tüy karışımının mutasyonundan meydana gelmiş, vücudun tüm kısımları uyumlu, orta boyutlarda, kıvırcık tüyleriyle yarı yabancı olarak tanımlanan ırk bir ırktır. Kafa yapısı da orta boyutlarda ve dış hatları yuvarlaktır.
31- Mavi Rus
Sakin ve bağımsız yapısıyla kendini zorla kabul ettirmeye çalışmadan, sevgisini ve duygularını gösterebilen Russian Blue kedileri, pratik zekâlı, akrobatik ve beceriklidir. Kökeni, Russian Blue kedisinin ana kökeni bazı eski kedi ırklarında olabileceği gibi tam olarak bilinmemektedir.
32- Manx
Biraz uyuşuk gibi görünselerde inatçı kedilerden değildirler. Çekingen ve sessiz karaktere sahip olan bu ırkın kedileri eğitilmeye müsait kedilerdir. Kökeni: Manx kedilerinin kökeni hakkında bilgiye genelde mitoloji kitaplarında rastlanılmıştır.
33- Munchkin
Hareketli ve meraklı bir ırktır. Kısa bacaklarına rağmen oldukça hızlı koşabilirler. Hatta pek istenmese de bir yerlere sıçramayı severler. Zarif vücutlarına rağmen, korkusuz ve cesurdurlar. Kökeni: Doğal yaşamda kendiliğinden yetişmiş evcil bir kedi ırkı olan Muckin ilk kez 1930'lu yıllarda İngiltere'de görülmüştür.
34- Nebelung
Ev ortamına kolayca uyum sağlayan, sevecen, hareketli ve oldukça zeki kedilerdir. Kökeni: Nebelung'un hikayesi 1980 yılında Terri adında siyah bir kedinin Angora kanı taşıyan ikisi dişi, biri erkek üç yavru doğurmasıyla başlar. Bu yavrular siyah ve grinin altı farklı tonundadır.
35- Norwegian Forest
Kendilerinden emin, dengeli, sıcakkanlı ve oyuncu bir mizaçları vardır. Kökeni: 1930 yılında İskandinav Yarımadası'nda ortaya çıkmıştır.
36- Ocicat
Akılcı ve mantıklı kişiliğiyle öne çıkan Ocicatlar aynı zamanda oldukça aktif, atletik ve sportmen bir yapıya sahiplerdir. Bu ırk aynı zamanda Siyamların uyanıklığını, nazik ve sevecen yapılarını da almıştır. Kökeni: Ocicat, Absyssinian, Amerikan Shorthair ve Siamese karışımından oluşan melez bir ırktır.
37- Oriental Shorthair
Siyamlar gibi oldukça canlı, hareketli ve sadık kedilerdir. Bu oyuncu kediler evde, özellikle çocuklarla çok iyi anlaşır. Oldukça sesli ve girişken yapıda olan bu kediler, yumuşak bir ses tonuna sahiptir. Kökeni: İlk Oriental 1950 yılında İngiltere'de ortaya çıkmış ve Siamese'lara benzer bir mutasyon geçirmiştir. Günümüzde Oriental ırkı Siamese ve renkli shorthair'a benzer olarak bilinir.
38- Ragdoll
Ragdoll nadir üreyen ve seçkin bir ırktır. Sakin görünüşlüdür ancak sinirlendiğinde nazik ve yumuşak bir patide olsa ani vuruşlarda bulunabilir. Kökeni: Keşfedilen bu ırkın Beyaz Persian olabileceği düşünülmüştür.
39- Scottish Fold
Akıllı, sakin huylu ve yumuşak sesli olan bu ırk yeni insanlara ve yeni ortamlara kolayca adapte olabilir. Sadık ve evine bağlıdır. Kökeni: 1961 yılında İskoçya'da William Ross adlı bir çiftçi tarafından fark edilen Scottish Fold kedisi annesi düz kulaklı ve babası bilinmeyen bir ırktır.
40- Siyam Kedisi
Renkleriyle beraber Siyam kedilerinin kişiliklerinin de değiştiği inancı oldukça yaygındır. Kökeni: Soylu ruhlarıyla bu kediler eski Siyam'da (Thailand) yıllarca saray mensuplarının ve kutsal tapınakların bekçiliğini yaptılar.
41- Sphynx
Sahiplerine son derece bağlı, oldukça zeki, oyuncu, bir o kadarda ağırbaşlı olan Sphynx'ler, ilk bakışta utangaç ve masum bir karakter izlenimi uyandırsa da, aslında cana yakın ve girişken kedilerdir. Kökeni: Tüysüz mutasyonlar, hayvanlar dünyasına jenerasyonlar boyunca girmiştir. İlk giren tüysüz ırk, African Sand Dog, ikinci giren ise Chinese Crested Dog olmuştur. Sphynx ise 1966 yılında tüysüz mutasyonlara katılmıştır. İnsanların alıştığı tüylü kedilerden farklı olan Sphynxler, bu alışılagelmişin dışındaki özellikleri nedeniyle her zaman insanoğlunun ilgi odağı olmuştur.
42- Tekir Kedi
Tekir Kedi, melez bir ırktır. Diğer kedi ırkları gibi saf bir ırk değildir, yine de ortak özellikleri bir başlık altında toplanabilecek kadar benzer görünüş ve kişilik özellikleri sergileyebilir.
Desen şekillerine Göre İsimlendirme
1) Mackerel Tabby/Classic Tabby (Uskumru Desenli/Klasik Desenli Tekir)
2) Blotched Tabby (Lekeli Tekir)
3) Spotted Tabby (Benekli Tekir)
4) Ticked Tabby (Alaca Tekir)
5) Patched Tabby (Yamalı Tekir)
Renk ve Tonlara Göre İsimlendirme
1) Blue Tabby (Mavi Tekir)
2) Blue Patched Tabby (Yamalı Mavi Tekir)
3) Blue Silver Patced Tabby (Mavi Gümüşi Yamalı Tekir)
4) Blue Silver Tabby (Mavi Gümüşi Tekir)
5) Brown Tabby (Kahverengi Tekir)
6) Brown Patched Tabby (Kahverengi Yamalı Tekir)
7) Cameo Tabby (Akik Renkli Tekir)
8) Dilute Cameo Tabby (Açık Akik Renkli Tekir)
9) Chestnut Tabby (Kestane Renkli Tekir)
10) Chestnut Silver Tabby (Gümüşi Kestane Renkli Tekir)
11) Chocolate Silver Tabby (Gümüşi çukolata Renkli Tekir)
12) Cinnamon Tabby (Tarçın Renkli Tekir)
13) Cinnamon Silver Tabby (Gümüşi Tarçın Renkli Tekir)
14) Cream Tabby (Krem renkli Tekir)
15) Cream Silver Tabby (Gümüşi Krem Renkli Tekir)
16) Ebony Tabby (Abanoz Renkli Tekir)
17) Fawn Tabby (Sütlü Kahverenkli Tekir)
18) Fawn Silver Tabby (Gümüşi Sütlü Kahve Renkli Tekir)
19) Lavender Tabby (Lavanta çiçeği Rengi Tekir)
20) Lavender Silver Tabby (Gümüşi Lavanta çiçeği Tekir)
21) Red Tabby (Kızıl Tekir)
22) Silver Tabby (Gümüşi Tekir)
23) Silver Patched Tabby (Gümüşi Yamalı Tekir)
24) Tabby and White (Beyazlı Tekir)
25) Patched Tabby and White (Beyazlı Yamalı Tekir)
26) Dilute Patched Tabby and White (Beyazlı Açık Yamalı Tekir)
27) Blue Tabby and White (Beyazlı Navi Tekir)
28) Blue Patched Tabby and White (Beyazlı Beyazlı Yamalı Mavi Tekir)
29) Blue Silver Tabby and White (Beyazlı Gümüşi Mavi Tekir)
30) Brown Tabby and White (Beyazlı Kahverengi Tekir)
31) Brown Patched Tabby and White (Beyazlı Kahverengi Yamalı Tekir)
32) Cameo Tabby and White (Beyazlı Akik Tekir)
33) Cream Tabby and White (Beyazlı Krem Rengi Tekir)
34) Red Tabby and White (Beyazlı Kızıl Tekir)
35) Silver Tabby and White (Beyazlı Gümüşi Tekir)
36) Silver Patched Tabby and White (Beyazlı, Gümüşi Yamalı Tekir) Bazı aslen beyaz olan kedilerin, sadece baş, kuyruk, bacak gibi uç kesimlerinde tekir desenler bulunmaktadır. Bunlara tekir çizgili Van cinsi de denilmektedir.
37) Van Tabby (Tekir Desenli Van)
38) Van Tabby and White (Beyazlı Tekir Desenli Van)
39) Van Cream Tabby and White (Beyazlı Tekir Desenli Krem Van)
40) Van Parti Colour Tabby and White (Birden Fazla Renkli Beyazlı Tekir Desenli Van)
41) Van Red Tabby and White (Beyazlı Kızıl Tekir Desenli Van)
Tekir kedinin kökeni
Bugün, dünyanın hemen her köşesinde çok yaygın olarak rastlanan, çeşitli renk tonlarındaki evcil tekir kediler, Eski Mısır'ın, Afrika Vahşi Kedisi, (Felis Sylvestris Lybica) ile Avrupa'nın Mahalli Vahşi Kedisi karışımından ortaya çıkmıştır.
43- Tiffanie
Bu ırkın en belirgin özelliklerinden biri inanılmaz yumuşak huylu olmalarıdır. Dışa dönük, nazik, sevecen kedilerdir. Pet olarak çok iyi bir seçimdir. Sahibine bağlıdır, onun duygularını anlayan hassas bir yapısı vardır. Bazıları tam bir kucak kedisidir. Kökeni: Tiffanie, Asya grubundaki tek yarı-uzun tüylü ırktır. Asya grubu, 1980'lerde erkek bir Chinchilla ile leylak rengi dişi bir Burmese'in tesadüfen çiftleşmesi sonucu oluşmuştur.
44- Van Kedisi
Zeki, canlı ve insana bağlı bir yapısı vardır. Kendilerini temizlemede büyük bir titizlik gösterirler. Van kedisi iyi bir avcı olmanın yanı sıra kendi isteğiyle suda yüzmeyi ve suyla oynamayı seven tek kedi türüdür. Kökeni: Türkiye'de üretilen ve saf Türk kedisi olan bu ırkın anavatanı ve kökeni Van yöresidir.
45- York Chocolate
Tüm aile bireylerini sever ancak sadece bir kişiyi sahip olarak benimser. Sadece benimsediği bu kişinin kucağına gider ve kendini sevdirir. Kökeni: Amerikan orjinli çiftlik kedileri ve Main Coon ırkından köken olan York Chocolate, New York şehrinde 1983 yılında keşfedilmiştir.
KAYNAKLAR
1. The Royal Women of Amarna, Arnold.D, The metropolitan museum of the art, 1996, pg.15
2. From fetish to god ın ancient Egypt, Wallis Budge.E, Dover publications,inc., New York, 1988, pg.80
3. Freyja-a goddess wıth many names, Nasstrom.B, routledge, New York, 1996, pg.68
4. The Versatile Cat, Comben.N, J.small anim. Pract. Vol 1, Pergamon Press, London, 2008, pg. 295
5. Devils, Demons, Familiars, Friends: Toward a Semiotics of Literary Cats, Maria Nikolajeva, Journal: Marvels & Tales Volume 23, Number 2, 2009, pp. 248-267
6. Anna Toenjes, N. 2014. "Felis catus" (On-line), Animal Diversity Web. Accessed April 18, 2016
7. Arıcı, Ekin. TUTSAK KEDİLER. Diss. TED ANKARA KOLEJİ, 2014.
8. Marilyn A. Menotti-Raymond, Ph.D. ; Victor A. David, M.S. ; Leslie L. Wachter, B.S. ; John M. Butler, Ph.D. ; and Stephen J. O’Brien, Ph.D. JForensicSci, Sept. 2005, Vol. 50, No. 5
9. ATALAY Ö., Kedi ve köpeklerin bazı davranış problemleri ve sağaltım seçenekleri, Erciyes Univ vet Fak Dergi 1(2) 147-153
Ezgi OGUŞ - A. Sercan TOPCAN