Yeraltı suları dünya genelinde ivmelenerek azalmaya devam ediyor. UC Santa Barbara araştırmacıları Nature dergisinde yayımlanan makalelerinde, yaklaşık 1.700 akiferi kapsayan dünya çapındaki en geniş yeraltı suyu seviyesi değerlendirmesini sunuyor. Akifer, yeraltı suyunu depolayan ve taşıyan, genellikle kum, çakıl, kırıktaş veya kireçtaşı gibi gözenekli ve geçirgen kayaçlardan oluşan bir jeolojik formasyondur. Yeraltı suları, bu gözenekli yapılar aracılığıyla hareket edebilir ve akiferler, bu suyun doğal olarak depolandığı ve çıkarılabileceği alanlar olarak işlev görür. Çalışma, azalan su kaynakları konusunda ciddi uyarılar yapmasının yanında, olumlu gidişatın olduğu yerlere ışık tutarak yeraltı suyu tükenmesinin nasıl çözülebileceğine dair önemli örnekler sunuyor. Araştırmada, küresel yeraltı suyu dinamiklerini anlamaya çalışan bilim insanları, politika yapıcılar ve kaynak yöneticileri için altın değerinde önem taşıyor.
Santa Barbara Çevre Çalışmaları Programı'nda doçent olan başyazar Debra Perrone, “Milyonlarca yeraltı suyu seviyesi ölçümünü bir araya getirerek küresel yeraltı suyunun durumunu daha iyi anlamak istedik,” dedi.
Ekip, ulusal ve alt ulusal kayıtlardan ve diğer kurumların yaptığı çalışmalarından elde edillen verileri topladı. Çalışma üç yıl sürdü ve bu sürenin iki yılı sadece verilerin ayıklanması ve düzenlenmesi ile geçti. Son 100 yılda 1,5 milyon kuyudan elde edilen 300 milyon su seviyesi ölçümü değerlendirildi.
Araştırmacılar daha sonra, inceleme bölgelerindeki akifer sınırlarını yeniden oluşturmak ve 1.693 akiferdeki yeraltı suyu seviyesi eğilimlerini değerlendirmek için 1.200'den fazla yayını taradı.
Elde ettikleri bulgular, küresel yeraltı suyu seviyelerinin bugüne kadarki en kapsamlı analizini sunmakta ve yeraltı suyu tükenmesinin yaygınlığını göstermektedir. Çalışma, akiferlerin %71'inde yeraltı suyunun azaldığını ortaya koymuştur. Bu azalma pek çok yerde hızlanıyor: 1980'ler ve 90'lardaki yeraltı suyu azalma oranları 2000'den günümüze hızlanarak kötü bir sorunun nasıl daha da kötüleştiğinin altını çiziyor. Hızlanan düşüşler, tesadüfen beklenenden neredeyse üç kat daha fazla yerde gerçekleşiyor.
Bu makale, dünya genelinde yeraltı suyu seviyelerindeki eğilimlere ilişkin şimdiye kadarki en kapsamlı açıklamayı sunmaktadır. Daha koyu renkler 10 cm/yıl veya daha fazla değişimleri göstermektedir. (Görsel ilgili makaleden alınmıştır.)
Üniversitenin Bren Çevre Bilimi ve Yönetimi Okulu'nda doçent olan başyazar Scott Jasechko, yeraltı suyu derinleşmesinin daha kuru iklimlerde daha yaygın olduğunu ve özellikle ekim yapılan kurak ve yarı kurak arazilerde hızlanan düşüşün yaygın olduğunu belirterek "sezgisel bir bulgu" dedi. Ayrıca, "Ancak bir şeyin sezgisel olması bir şey ifade etmektedir. Bunun gerçek dünyaya dayanan veriler ile gerçekleştiğini göstermek ise bambaşka bir şey" dedi.
Öte yandan, seviyelerin sabitlendiği veya iyileştiği yerler de vardır. Yazarların geçmiş verilere sahip olduğu akifer sistemlerinin %16'sında 1980'ler ve 90'lardaki yeraltı suyu düşüşleri tersine dönmüştür. Bununla birlikte, bu vakalar şans eseri beklenenin sadece yarısı kadar yaygındır.
Jasechko, "Bu çalışma, insanların kasıtlı ve yoğun çabalarla bir şeyleri tersine çevirebileceğini gösteriyor" dedi.
Örneğin Tucson, Arizona'yı ele alalım. Colorado Nehri'nden tahsis edilen su, yakındaki Avra Vadisi'ndeki akiferi yenilemek için kullanılıyor. Proje gelecekte kullanılmak üzere su depoluyor. Jasechko, "Yeraltı suyu genellikle su için bir banka hesabı olarak görülür," diye açıkladı. "Akiferleri kasıtlı olarak yeniden doldurmak, ihtiyaç duyulan bir zamana kadar bu suyu depolamamızı sağlıyor."
Toplumlar suyu yer üstünde tutmak için altyapı inşa ederek çok para harcayabilir. Ancak doğru jeolojiye sahipseniz, çok daha ucuz, daha az yıkıcı ve daha az tehlikeli olan yeraltında büyük miktarlarda su depolayabilirsiniz. Depolanan yeraltı suyu bölgenin ekolojisine de fayda sağlayabilir. Aslında, 2014 yılında bir araştırma özeti hazırlarken Perrone, akifer şarjının yüzey rezervuarlarına göre dolar başına altı kat daha fazla su depolayabileceğini keşfetti.
Tucson'un yeraltı suyunu yeniden doldurması yerel akifer için çok önemli bir gelişmedir; ancak su çekimleri güçlü nehrin yer üstünde azalmasına neden olmuştur. Colorado nehri artık Kaliforniya Körfezi'ndeki deltasına nadiren ulaşıyor. Jasechko, "Bu yeraltı suyu müdahalelerinin dezavantajları olabilir" dedi.
Bir başka seçenek de talebi azaltmaya odaklanmaktır. Perrone, bunun genellikle yeraltı suyu kullanımı için düzenlemeler, izinler ve ücretler içerdiğini açıkladı. Bu amaçla, Perrone şu anda bu çeşitli müdahaleleri anlamak için ABD'nin batısındaki su hukukunu inceliyor. Çalışma, arz veya talepten kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın, akifer geri kazanımının müdahale gerektirdiğini ortaya koydu.
Yazarlar, izleme kuyularından elde edilen ölçümleri Yerçekimi Kurtarma ve İklim Deneyi (GRACE) verileriyle tamamladılar. GRACE görevi, Dünya'nın yörüngesinde dolanırken aralarındaki mesafeyi hassas bir şekilde ölçen ikiz uydulardan oluşuyor. Bu sayede uydular gezegenin yerçekimindeki küçük dalgalanmaları tespit ederek akiferlerin büyük ölçeklerdeki dinamiklerini ortaya çıkarabiliyor.
Perrone, "GRACE'in güzelliği, yerinde verilere sahip olmadığımız yeraltı suyu koşullarını keşfetmemize izin vermesidir" dedi. "Bizim değerlendirmemiz GRACE'i tamamlıyor. Yerinde verilere sahip olduğumuz yerlerde, tükenmeyi yönetirken çok önemli bir çözünürlük seviyesi olan yeraltı suyu koşullarını yerel olarak keşfedebiliriz." Yazarların da belirttiği gibi bu yerel çözünürlük kritik önem taşıyor çünkü komşu akiferler farklı eğilimler gösterebiliyor.
Bununla birlikte, yeraltı suyu seviyesi eğilimleri resmin tamamını göstermez. Akiferlerin sabit kaldığı yerlerde bile, Perrone ve Jasechko'nun 2021'deki başka bir Nature makalesinde ayrıntılı olarak açıkladığı gibi, yeraltı suyunun çekilmesi yakındaki akarsuları ve yüzey suyunu etkileyerek yeraltına sızmalarına neden olabilir.
Yazarlar ayrıca 542 akifer için son kırk yıldaki yağış değişkenliğini de analiz etti. Azalmanın hızlandığı akiferlerin %90'ının son 40 yılda koşulların daha kuru hale geldiği yerlerde olduğunu tespit ettiler. Bu eğilimler muhtemelen yeraltı suyu şarjını azaltmış ve talebi artırmıştır. Öte yandan, iklim değişkenliği, koşulların daha yağışlı hale geldiği yerlerde yeraltı suyunun toparlanmasını da sağlayabilir.
* * *
Haber kaynağı: Çalışma aşağıdaki kaynaktan çevrilmiş ve bazı değişiklikler yapılmıştır.
- https://news.ucsb.edu/2024/021303/global-groundwater-depletion-accelerating-not-inevitable
Haber aşağıdaki makaleye dayanmaktadır.
- Scott Jasechko, Hansjörg Seybold, Debra Perrone, Ying Fan, Mohammad Shamsudduha, Richard G. Taylor, Othman Fallatah, James W. Kirchner. Rapid groundwater decline and some cases of recovery in aquifers globally. Nature, 2024; 625 (7996): 715 DOI: 10.1038/s41586-023-06879-8