Eğer bir kediniz varsa muhtemelen onun mutlu mu, kızgın mı ya da hüsrana mı uğramış olduğu hakkında fikir yürütebilirsiniz. Peki, kedilerin de tıpkı insanlar gibi bu duygularına eşlik eden “mimikleri” var mıdır? Bunun gibi soruların cevabı, yıllardır (hatta Charles Darwin’den bu yana) araştırılıyordu ama ne yazık ki bu araştırmalar bilimsel açıdan özenli bir biçimde yapılmadı. Bilim insanları kediler için “CatFACS” adını verdikleri bir “yüz kodlama sistemi” yaratmak amacıyla yola çıktılar. Bu sistem kedilerin ve onlarla akraba olan diğer hayvanların davranışları ve duyguları arasında ilişki kurmaya yardımcı olabilir. Kedi mimikleri için işe yarar bir rehber arıyorsanız aşağıda tabloya bakmayı unutmayın.
Evcil kedilerde (felis catus) duygusal davranışların yüz ifadesiyle ilişkisi
Leyhausen’ın kedi davranışları ve yüz ifadeleri üzerine 1979 tarihinde yaptığı, kedilerin saldırgan ve savunmacı hareketleriyle ilişkili çalışması bu türün kavgacı tavrının açıklamada standart olarak kullanılmıştır. Fakat bu büyük ölçüde yanlış anlaşılmaya uygun, sistematik olmayan bir tanımlamaydı. Yakın bir zamanda, kediler için insanların yüz ifadelerini kodlamaya yarayan sisteme benzer bir yüz faaliyeti kodlama sistemi (CatFACS) geliştirildi. Bu çalışma, kedilerin insanlarla etkileşim halinde iken ve değilken sergiledikleri davranışlarla yüz ifadeleri arasındaki ilişkiyi tanımlamada CatFACS sisteminin nasıl kullanıldığını açıklıyor. Bu sayede kedilerin yüz ifadeleri ve bu ifadelerin altında yatan duygu durumu arasındaki bağ ile ilgili varsayımlar ortaya koyulabiliyor.
Araştırma için Kanada’daki hayvan barınağında yaşayan 29 kedi, 1-0 örneklendirmesiyle kayıt altına alınıp incelendi. Her iki durum için de yapılan gözlemler hiyerarşik kümeleme çözümlemesi kullanılarak tanımlayıcı bir biçimde analiz edildi, verilerin yaklaşık olarak yarısı üç kümeye ayrıldı. Bunların büyük ölçüde farklı derecelerdeki rahatlık, korku ve öfke durumlarını yansıttığı öne sürüldü. Örneğin, korkuyla ilişkilendirilen yüz faaliyetleri, yarım ve tam göz kırpma, sola dönük kafa ve düşük yoğunlukta bakış sapmasıyla kendini gösterirken öfkeyle ilişkilendirilen yüz ifadeleri arasında tıslama, burun yalama, çene düşürme, dudak ayırma, ağız germe, vokalizasyon ve dil gösterme yer alıyor. Rahatlık ise sağa doğru bakış ve baş çevirme eğilimi ile ilişkilendiriliyor.
Bu sonuçlar, insanla etkileşimin akabinde kedilerdeki duygusal ifade yoğunluğundaki farklılıklarla ilişkili muhtemel nitel değişimleri de ortaya koyuyor. Gözlemlerde ulaşılan sonuçlar, Leyhausen’in kedilerde “saldırgan ve korumacı ruh halleri” tanımı ve Gourkow ile arkadaşlarının kedilerde davranış biçimleri çalışmaları ile de karşılaştırıldı. (2014a) Bu, yöntemlerin geçerlilik açısından çakıştığına dair bir delil teşkil etti. CatFACS’in kullanımı, vokalizasyon ve yanıt yanallaştırma ile ilgili bu alanda daha önceden bildirilmemiş kavramları da ortaya çıkarmış oldu.
Tablo açıklamaları:
Leyhausen’in saldırgan ve korumacı ruh hali yüz ifadeleri (Leyhausen 1979’dan alındı) CatFACS kullanılarak kodlandı.
A0B0: Referans için kullanılan doğal yüz
A1B0: Göz kapağı kaldırma
A2B0: Göz kapağı kaldırma
A0B1: Göz bebeği genişletme
A1B1: Göz bebeği genişletme
A2B1: Kulak yassılaştırma
A0B2: Alt dudak aşağı çekme
A1B2: Dil gösterme
A2B2: Yukarı bakma
Çeviri: Onur KARADUMAN
Kaynak: http://blogs.discovermagazine.com/seriouslyscience/2017/04/12/6236/#.WUPJvpLyhdh