Fas’ta, Marakeş’in 100 km. batısında yer alan Jebel Irhoud’da bulunan fosiller modern insanın kökeni konusuna ışık tutacak çok önemli yeni bilgilerin açığa çıkmasına neden oldu. Şimdiye kadar bilinenler, modern insanın 200 bin yıl önce ortaya çıktığı ve Etiyopya’dan gelen Herto (160.000 yıl) ile Omo (195.000) fosillerinin modern insanın ilk örnekleri olduğu çerçevesinde idi. Ayrıca “modern insan 200 bin yıl önce birden mi ortaya çıktı, yoksa antik DNA çalışmalarının işaret ettiği gibi 500 bin yıl önce Neandertal Adamı’ndan yollarının ayrıldığı dönemlere kadar uzanıyor mu?” sorusuna cevap aranmaktaydı. 300.000 yıl öncesine tarihlenen Jebel Irhoud fosilleri bu sorulara somut bir cevap olmuştur. Fosillerin anatomik özellikleri modern insan ve daha önce yaşamış olan Homo heidelbergensis ya da Arkaik Homo sapiens’in bir karışımıdır. Dik ve geniş yüz morfolojisi, Jan Jacques Hublin tarafından “metroda kolaylıkla rastlayabileceğiniz birisinin yüzü” olarak tanımlanırken, uzun kafatası ve iri dişler modern insandan farklı bazı özellikler sergilemektedir. Bu örnekler yüz morfolojisinin kafatasından daha önce modern özellikler gösterdiğine işaret ediyor.
Jebel Irhoud’daki çalışmaların tarihi 1961 yılına kadar gitmekte. O yıllarda maden arama amaçlı yapılan çalışmalar iyi korunmuş bir kafatasının bulunmasına neden olmuştu. Ancak günün teknolojisiyle yapılan tarihlendirmeler 40.000 yıl öncesine işaret etmekteydi. 2004 yılında Almanya Max Planck Enstitüsü’nden Jan Jacques Hublin’in başkanlığında yeniden başlatılan çalışmalarda ele geçirilen yeni buluntular (5 bireye ait) ve bazıları yanmış olan taş aletlerin Termolüminesans yöntemiyle tarihlendirilmesi modern insanın Jebel Irhoud’da 300 bin yıl önce yaşadığını ortaya koydu (315,000 +/- 34,000 yıl). Taş aletler Orta Paleolitik döneme aittir.
Jebel Irhoud buluntuları modern insanın Afrika’da birden fazla bölgede ortaya çıktığı savını da güçlendirmektedir.
Jebel Irhoud insanı: Birçok fosilin computed tomography ile birleştirilmesi sonucu oluşmuştur.
(GRAPHIC) G. Grullón/Science; (DATA) Smithsonian Human Origins Program;
Prof. Dr. Erksin SAVAŞ
Ankara Üniversitesi Antropoloji Bölümü