Gece uykusuz kalmak veya iyi uyuyamamak sizi nasıl etkiliyor? Unutkanlık, bir şeyleri en olmadık yerlere koymak, pek muhteşem kararlar verememek, hatta hiçbir şekilde karar verememek, belki de günün ortasında kendinizden geçmek? Yalnız değilsiniz, gerçekten, bilimsel olarak. O halde, selam olsun tüm yenidoğan anne-babalarına ve doktora tezini bitirmek için didinenlere!
California Üniversitesi Tıp Fakültesi (Los Angeles) öncülüğünde yürütülen yeni bir çalışma, uykusuzluğun beyin hücrelerimizi tam olarak “nasıl” etkilediğini ve beyin hücrelerinin işlevleri ile birbirleriyle iletişimini nasıl bozduğunu ilk kez ortaya koydu. Uyku yoksunluğunun bu “bilişsel sürçmelere”, yani davranış performansında yavaşlığa neden olduğu çoktan biliniyordu. Ama yetersiz uykunun bellek ve görsel algı üzerinde böyle bir etkiyi “neden” gösterdiğini de artık biliyoruz.
Farklı uluslardan araştırmacıların meydana getirdiği ekip, üniversite hastanesinde ameliyata girmeyi bekleyen 12 epilepsi hastası ile çalıştı. Normal yöntem gereği gece boyunca uykusuz bırakılan hastaların epilepsi nöbetlerinin kökenlerini saptayabilmek amacıyla, beyinlerine elektrotlar yerleştirildi. Daha sonra da hastalardan, kendilerine gösterilen bir dizi resmi olabildiğince hızlı şekilde sınıflandırmaları istendi. Hastaların performansı, uykuları geldikçe daha da düştü. Uykusuzluk, nöronların bilgiyi deşifre etme yeteneğini etkileyerek, görsel girdilerin bilinçli düşüncelere ve anlamlı tepkilere dönüştürülmesi sürecini bozuyordu.
Araştırmacılar, görsel algı ve belleğin düzenlenmesinden sorumlu olan temporal lob üzerine yoğunlaştılar. “Uyku yoksunluğunun beyin hücrelerinin işlevini nasıl azalttığını gözlemlemek son derece heyecan vericiydi” diyor çalışmanın başyazarı Dr. Yuval Nil, “Olağan hızlı tepkilerinin aksine nöronlar çok yavaş tepki veriyor ve çok zayıf sinyaller gönderiyorlardı, sinyal iletimleri de normalden çok daha uzun sürüyordu.”
Çalışma sırasında keşfedilen bir diğer şey de, hastaların temporal lob başta olmak üzere muhtelif beyin bölgelerinde, yavaşlamış beyin dalgalarına ek olarak hücre etkinliğinin de son derece rehavet içinde gerçekleşmesi oldu. Çalışmaya ilişkin makalenin bir diğer yazarı olan Dr. Itzhak Fried, bu durumu şu şekilde özetliyor: “Bu olgu, hastaların belirli beyin bölgelerinde uyuşukluk görülürken ve zihinsel sürçmeler yaşanırken, beynin geri kalan bölgelerinin bütünüyle uyanık ve olağan işlevlerine devam edebilir halde olduğunu gösteriyor.”
Kısacası, bir daha hassaslık gerektiren bir iş yapmanız veya önemli bir karar vermeniz gerektiğinde, iyi bir gece uykusu çekmeniz yerinde olabilir. Ne de olsa, artık bilimsel olarak nedenini de biliyorsunuz.