Kozmoloji ve karadelikler üzerine yapmış olduğu özgün çalışmalarla tanınan teorik fizikçi Stephen Hawking 14 Mart 2018 tarihinde 76 yaşındayken hayata veda etti. Modern fiziğin parlak yaratıcı zihinlerinden olan Hawking aynı zamanda dünya kamuoyunca en iyi tanınan fizikçilerdendi; henüz 21 yaşındayken yakalandığı dejeneratif motor sinir hücresi ALS hastalığına rağmen muazzam bir kararlılıkla, ailesinin, öğrencilerinin ve meslektaşlarının da büyük destekleriyle bilim yapmaya devam etmesi ve tekerlekli sandalyeye mahkum yaşamında elde ettiği bilimsel başarılar tüm insanlığı kendisine hayran bıraktı. Doktorlarca birkaç yıllık bir ömür biçilmesine rağmen bir yandan hastalığıyla kararlı bir şekilde mücadele etti ve aynı zamanda aktif araştırma hayatını sürdürerek söz konusu teşhisin üzerine 55 yıl yaşamayı başardı.
1942 yılında (Galile’nin ölümünden tam üç yüzyıl sonra) İngiltere’nin Oxford kasabasında dünyaya gelen Hawking orta öğrenimini St.Albans Okulunda yaptıktan sonra matematik lisans derecesini Oxford Üniversitesinde tamamladı. Doktora öğrenimi için gittiği Cambridge Üniversitesi Uygulamalı Matematik ve Teorik Fizik Bölümünde Dennis Sciama’nın danışmanlığında çalışmalarına başladı. Sciama’nın hazırladığı akademik iklimde George Ellis ve Roger Penrose gibi birçok seçkin genç fizikçi ile birlikte çalışma imkanı bularak Einstein genel göreliliği ve kozmoloji üzerinde araştırmalar yürüttü ve bu alana son derece özgün katkılarda bulundu. Evrenin fiziksel doğası ve büyük ölçekteki geometrisi, Einstein alan denklemlerinin karadelik çözümlerinin elde edilişindeki varsayımları yumuşatan matematiksel çalışmaları, evrenin bir büyük patlama şeklindeki singüler başlangıcının genel göreliliğin gerekli bir sonucu olduğu (Hawking-Penrose teoremi) ve karadeliklerin de ışıma yapabileceğini göstermesi (günümüzde Hawking ışıması olarak bilinmektedir) kozmolojiye yapmış olduğu önemli katkılardandır; aynı alanda çalışmalar yürüten tüm meslektaşlarından büyük takdir aldı saygı gördü ve prestijli sayısız ödüllere layık görüldü. Onun klasik genel görelilik üzerine olan araştırmalarını döneminin en iyisi olarak niteleyen meslektaşı R.Penrose kuantum mekaniği ile genel göreliliği birleştirme yönündeki çalışmalarına ise ayrı vurgu yapmaktadır. George Ellis ile birlikte yazmış oldukları “Uzay-zamanın Büyük Ölçekli Yapısı (1973)” başlıklı kitabın yayınevi tarafından yirmi baskısı yapılmıştır ve bu alanda artık klasikleşmiş bir ders kitabı niteliğindedir. S.Hawking genç kuşaklara ve geniş halk kitlelerine bilimsel gelişmelerin ve düşüncelerin taşınmasında da önemli çabalar sarfetti. Halka açık konferansları izleyici rekorları kırıyordu, öte yandan “Zamanın Kısa Bir Tarihi (1988)” başlıklı popüler bilim kitabı ise kırk farklı dile çevrildi ve 25 milyondan fazla sattı.
S.Hawking dünyanın ve insanlığın sorunlarına duyarlı bir bilim adamıydı. İnsanlığın geleceğinin devamı için Yerküre dışında başka gezegenlerde koloniler kurulması gerektiğini öne sürüyordu, küresel ısınmanın yol açacağı ekolojik felaketlere dikkat çekiyor, yapay zekanın kötü amaçlı kullanımının doğuracağı tehlikelere ve kapitalizmin neden olduğu gelir dağılımındaki uçurumlara ve yarattığı sosyal problemlere işaret ediyordu.
Meraka dayalı bilim geleneğinin büyük temsilcilerinden Stephen Hawking’e insanlık kuşkusuz minnet ve teşekkür borçludur.
Kaynak
1. “Mind over matter: Stephen Hawking – obituary by Roger Penrose. The Guardian, 15/03/2018
Prof. Dr. A. Ulvi YILMAZER
Ankara Üniversitesi Fizik Mühendisliği Bölümü
Bu yazı Bilim ve Ütopya'nın nisan 2018 sayısında yayımlanmıştır.