Bibliyoterapi ve internet tabanlı kendine yardım sistemleri
Bibliyoterapi, ruh sağlığı sorunlarına yönelik yazılmış psikoterapötik kendi kendine yardım materyallerinin kullanılması olarak tanımlanmaktadır (Nicole ve Elizabeth, 2008). Klinik bibliyoterapi ile ilişkili olanlar, Bilişsel-Davranışçı Terapiye (BDT) dayalı bir yaklaşım benimsemektedir. Bilişsel davranışçı literatürde bibliyoterapi ile kitap temelli müdahaleler kullanılmaktadır. BDT; kendilik, dünya ve diğer insanlar hakkındaki düşüncelerin, duyguların ve eylemlerin birbirine bağlı olduğu ve olumsuz düşünce ve duyguların insanları bir kısırdöngünün içinde yakalayabileceği kavramına dayanmaktadır (McNicol ve Brewster, 2018). Bu noktada bilişsel davranışçı modele dayanan bibliyoterapi olumsuz davranışlar karşısında alternatif, olumlu eylemler sunmaktadır. Bu kitaplar depresyon, anksiyete ve uyku sorunları gibi ruh sağlığı sorunları hakkında bilgi sağlamakta, ruh sağlığı sorunlarını başarılı bir şekilde yönetmek ve üstesinden gelmek için stratejiler sunmaktadır (McNicol ve Brewster, 2018). Psikolojik müdahalelerin yaygınlaştırılması için kullanılan bu yaklaşım büyük umut vaat etmektedir (Parks ve Szanto, 2013). Ülkemizde bilişsel davranışçı terapi kuramı çerçevesinde hazırlanan birçok kendine yardım kitabı bulunmaktadır: Eyvah! Kötü Bir Şey Olacak, Kaygı ve Endişe Çalışma Kitabı, Özgüveni Keşfedin, İçimdeki Rehber, Depresyon gibi… Yurtdışında yapılan bir çalışmada üniversite öğrencileri rastgele bilişsel davranışçı kendine yardım kitabı okuyanlar ve kontrol grubu olmak üzere iki grubu ayrılmıştır. Takip sürecinde kontrol grubundaki katılımcıların depresif belirtilerinde artış görülürken kendine yardım kitaplarını kullanan grupta bu kitaplar “tamponlayıcı” bir etki göstermiştir. 6 aylık süreçte ise gruptaki bireylerin öznel mutluluklarında bir artış yaşandığı ortaya çıkmıştır (Parks, 2003).
Ruhsal tedaviyi ihtiyaç duyanlara ulaştırabilme açısından etkili çözümlerden biri ise internet tabanlı müdahalelerin geniş kitleler tarafından erişilebilir ve bu kitlelerce kullanılabilir hale gelmesini sağlamaktır (Berger, 2014). Özellikle anksiyete bozuklukları için internet tabanlı psikoterapi tedavileri üzerine yapılan araştırmalar gün geçtikçe artmaktadır. Bu araştırmalar, internet tabanlı tedavi biçimleri ile geleneksel yüz yüze psikoterapide benzer sonuçlar elde edildiğini gösterir niteliktedir (Berger, 2014). Yapılan deneysel karşılaştırmalarda internet tabanlı tedaviler ile yüz yüze terapi arasında bir fark bulunmamıştır (Anderson vd., 2013). Peki, internet tabanlı tedaviler terapi ilişkisinin faydaları açısından iyileşmeyi etkilemekte midir?Terapötik ittifaka ilişkin hasta derecelendirmeleri internet tabanlı tedavilerin güçlü bir terapötik ittifak oluşturmada etkili olduğunu göstermektedir (Berger, 2014). İnternet tabanlı psikoterapi müdahaleleri, kanıta dayalı psikolojik tedavilere erişimi artırma açısından umut vadetmektedir. İnternet tabanlı psikoterapilerin çoğu bilişsel davranışçı modele dayanmaktadır (Andersson, 2009). İnternet tabanlı bilişsel davranışçı terapi, bilgisayar veya mobil cihaz aracılığıyla sağlanabilmektedir. Gün geçtikçe teknolojik gelişmeler ile birlikte geleneksel psikoterapiye göre hızla büyüyen bir müdahale kanalı haline gelmektedir. Hafif ve orta derecede depresyon, obsesif kompulsif bozukluk ve anksiyete bozuklukları tedavilerinde kullanılabilmektedir (Oromendia, Orrego, Bonillo ve Molinuevo, 2016). İnternet tabanlı bilişsel davranışçı terapi ile hastaların işlevselliğinin arttığı, semptomların şiddetinin azaldığı gösterilmiştir (Hummel, van Lankveld ve Oldenburg, 2017). Özellikle terapist rehberliği söz konusu olduğunda semptomlarda genel bir azalma ortaya çıkmıştır (Kobak, Wolitzky-Taylor, Craske ve Rose, 2017). Kendi kendine yardım amaçlı internet tabanlı bilişsel davranışçı terapinin depresif belirtilerin tedavisindeki etkisinin araştırıldığı bir çalışmanın sonucunda, depresyon semptomlarının tedavisinde kanıta dayalı bir ilk adım yaklaşımı olarak, semptomların ciddiyetine ve sosyodemografik geçmişe bakılmaksızın depresif semptomları olan çoğu birey tarafından kullanılabileceği ortaya çıkmıştır. Kanıta dayalı tedaviye erişimi ve kullanılabilirliği artırma ve depresyon tedavisinin maliyetini azaltma açısından işlevsel bulunmuştur. Günümüzde depresif belirtileri olan birçok kişi psikoterapiyi antidepresanlara tercih etmesine rağmen, yüksek tedavi maliyetleri psikoterapinin pratikte uygulanmasını engelleyebilmektedir. Bir başka çalışmada ise internet tabanlı bilişsel davranışçı terapi, yüz yüze tedaviye etkili bir alternatif olarak önerilmiştir. Çalışma sonucunda sosyal anksiyete bozukluğu olan katılımcıların %66’sında anlamlı iyileşmeler bulunmuştur (Nordgreen vd., 2018). Tüm bu çalışmalar ışığında internet tabanlı bilişsel davranışçı terapinin, psikolojik tedavilere kolay ve uygun fiyatlı erişim sağlanmasına ve bu tür tedavilerin maliyetinin azaltılmasına olanak sağlayacağı düşünülmektedir. (Karyotaki, Riper ve Twisk, 2017).
Kaynakça
Andersson, G. (2009). Using the internet to provide cognitive behaviour therapy. Behaviour Research and Therapy, 47, 175-180.
Andersson, G., Hesser, H., Veilord, A., Svedling, L., Andersson, F., Sleman, O., Mauritzson, L., Sarkohi, A., Claesson, E., Zetterqvist, V., Lamminen, M., Eriksson, T., & Carlbring, P. (2013). Randomized controlled non-inferiority trial with 3-year follow-up of internet-delivered versus face-to-face group cognitive behavioural therapy for depression. Journal of Affective Disorders, 151, 986-994.
Berger, T. (2014, October). Internet-based psychotherapy treatments. [Web article]. Retrieved from: https://societyforpsychotherapy.org/internet-based-psychotherapy-treatments
Campbell, L. F., & Smith, T. P. (2003). Integrating self-help books into psychotherapy. Journal of Clinical Psychology, 59(2), 177–186.doi:10.1002/jclp.10140
Hummel SB, van Lankveld J, Oldenburg HSA, et al.: Efficacy of internet-based cognitive behavioral therapy in improving sexual functioning of breast cancer survivors: results of a randomized controlled trial. J Clin Oncol. 2017, 35:1328–1340. 10.1200/JCO.2016.69.6021
Jacobs, N. N. (2009). Bibliotherapy utilizing cognitive 13 behavior therapy. General principles and empirically supported techniques of cognitive behavior therapy, 158.
Karyotaki E, Riper H, Twisk J, et al. Efficacy of Self-guided Internet-Based Cognitive Behavioral Therapy in the Treatment of Depressive Symptoms: A Meta-analysis of Individual Participant Data . JAMA Psychiatry.2017;74(4):351–359. doi:10.1001/jamapsychiatry.2017.0044
Kessler, R. C., Aguillar-Gaxiola, S., Alonso, J., Chatterji, S., Lee, S., Ormel, J., et al. (2009). The global burden of mental disorders: An update from the WHO world mental health (WMH) surveys. Epidemiologia e Psichiatria Sociale, 18(1), 23-33.
Kobak KA, Wolitzky-Taylor K, Craske MG, Rose RD: Therapist training on cognitive behavior therapy for anxiety disorders using internet-based technologies. Cognit Ther Res. 2017, 41:252–265. 10.1007/s10608-016-9819-4
Kumar, V., Sattar, Y., Bseiso, A., Khan, S., & Rutkofsky, I. H. (2017). The Effectiveness of Internet-Based Cognitive Behavioral Therapy in Treatment of Psychiatric Disorders. Cureus, 9(8), e1626. https://doi.org/10.7759/cureus.1626
Oromendia P, Orrego J, Bonillo A, Molinuevo B: Internet-based self-help treatment for panic disorder: a randomized controlled trial comparing mandatory versus optional complementary psychological support. Cogn Behav Ther. 2016, 45:270–286. 10.1080/16506073.2016.1163615
Parks, A. C. (2003). Developing a brief and cost-effective method of pre- venting depression and anxiety, promoting health and well-being, and fostering resilience in college freshmen.