Bilim Tarihi

“Eğer insanların sadece yüzde 2’si askerlik hizmetini yapmayacaklarını bildirip aynı zamanda uluslararası düzeyde anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözülmesini istediklerini bildirirlerse, hükümetler hiçbir şey yapamayacaklardır.”(1) 14 Aralık 1930 yılında Ritz-Carleton Oteli’nde “Yüzde 2” konuşması olarak adlandırılan bu konuşmada, savaşa açıktan bir cephe almıştı ünlü bilim adamı Albert Einstein (14 Mart 1879-18 Nisan 1955). Ona göre insanlığın yüzde 2’sini yerleştirecek kadar hapishane yoktu yeryüzünde.

“Maksudun eğer din ise dünyadan geç

Allah’a yapışıp cümle eşyadan geç”

Fuzuli
 

Ünlü bilim adamı ve filozof Birûnî, 973 yılında Havârizm şehrinin bir kenar mahallesinde dünyaya gelmiştir. 1051 yılında Gaznelilerin başkenti Gazne şehrinde ölmüştür.

Mısır teknolojisi büyük ölçüde Nil nehri tarafından belirlenmiştir. Sulama, hendek ve kanalların inşası, sel sularının denetlenmesi ve kullanılması en önemli mühendislik işleriydi ve bu teknikler devlet tarafından düzenleniyor ve yürütülüyordu. Devlet ise din adamlarıyla yakın ilişki içerisindeydi. Böyle olunca Mısır'da din örgütlenmesi ile denetlenebilen piramitler, dikili taşlar (obeliskler) gibi birtakım büyük yapılar ortaya çıktı.

James Watt’ın buhar makinesi güzel güzel çalışıyorken, bazen olmadık saçmalıklar yapıyordu. Makine birden artan bir biçimde sarsılarak hızlanıyor, kazanı patlıyor, tekerlek fırlıyor, bunlara benzeyen sebebi açıklanamayan arızalar oluşuyordu. Bu sorunların sebebinin geribesleme düzeneğinden kaynaklanabileceği sezinleniyor ama bir türlü tatminkâr bir açıklama getirilemiyordu. Bu sorun aslında denetim sistemlerinde en büyük sorun olan ve insanları yıllarca uğraştırmış olan “kararsızlık” (instability) sorunuydu.

Esasında matematiğin gündelik yaşamın bir parçası olarak doğduğu aşikârdır. MÖ 3000 yıllarından itibaren Mısır'da ve Mezopotamya'da karşılaşılan matematik, bu durumun en iyi bilinen örnekleridir.

Modern bilimin en önemli devrimci görüşlerinden biri, varlıkların atom adını verdiğimiz temel parçacıklardan oluştuğu düşüncesidir. Atom kavramı Antik Yunan'a kadar gider. Ne var ki, modern atom kuramında atomlar ölçülebilir parçacıklar olarak tanımlanmış olmasına karşın Antik Yunan atomcu düşünüşünde atomlar daha çok niteliksel olarak düşünülmüştür.

Evrim Kuramı'nın kurucusu Darwin olarak görülse de gerçekte onun ulaştığı sonuçların bir kısmı ondan önceki bilim insanları tarafından dile getirilmiştir. Evrim düşüncesine ilişkin ilk görüşlerin Anaksimandros'ta (M.Ö. 610-545) ortaya çıktığı birçok biyoloji tarihçisi tarafından kabul edilmektedir. Ona göre, insanlar önceleri suda, balıkların arasında oluşmuş ve kendilerine bakacak hale gelince karaya çıkmışlardır. Çünkü Yer önce denizle kaplıydı. Yeryüzünde ilk meydana gelen canlılar da suda yaşayan balıklar gibi yaratıklardı. İnsan da bu balığa benzer yaratıklardan türemişti.

Azerbaycan’ın ünlü milli liderlerinden Ebülfez Elçibey’in kaleme aldığı bu makale pek çok bakımdan çarpıcıdır. Makalede Elçibey, “Marksist metodoloji tarihe yeni bir bakış açısı getirdi” saptamasını yapmakta ve “Şark medeniyeti” dediği İslam uygarlığının yükselişini tarihsel materyalist bir temelde tahlil etmektedir. Elçibey, Farabi ve İbn Sina’nın katkılarını hakkıyla verirken onların felsefi düşüncelerinin “dinler için korkunç” olduğunu söylerek bu iki büyük ismin gericilik için nasıl tehlikeli olduğuna işaret etmektedir.

Bu soru, muhtelif itirazlarla karşılaşabilir; birkaç örnek verelim:

“Rönesans ve Reform kelimeleri, XV. ve XVI. yüzyıllarda İtalya başta olmak üzere Hıristiyan âleminde yaşanan belirli gelişmeleri simgelemek için kullanılır… Bir İslâm İmparatorluğu olan Osmanlı Devleti’nde bu süreçlerden hiçbirine rastlanmaz ki böyle bir adlandırma yerinde olsun!”

“Bütün toplumlar aynı süreçlerden geçmek ve Rönesans ve Reform yaşamak mecburiyetinde değildirler; dolayısıyla böyle bir yaklaşım, Batı merkezcil (oryantalist) bir yaklaşımın eseridir.”