sıtkı çağdaş inam

2017’de astronomi ve astrofizik alanında gündemin en ses getiren maddesi 2016’daki gibi kütleçekim dalgalarıydı. Kütleçekim dalgalarının LIGO [1,2] tarafından ilk gözlendiği 2015’ten bu yana hem LIGO hem de başka bir girişim ölçer olan VIRGO [3], üç kütleçekim dalgası tespiti daha yaptı. Hatta Ağustos 2017’de yapılan gözlem sonucunda ilk kez bir çift nötron yıldızı çiftinden gelen kütleçekim dalgaları keşfedildi, üstelik bu kaynağın aynı zamanda hem kütleçekim hem de gama-ışınlarında gözleminin yapılmış olması da dikkat çekici bir gelişmeydi [4].

6 Eylül 2017’de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde SXP 1062 isimli bir atarcanın aksama (glitch) yaptığını duyurduğumuz bir keşif makalesi yayımladık. Bu makalemiz aynı gün Royal Astronomical Society tarafından basın bülteniyle duyuruldu. O günden bu yana basında bu keşiften söz ediliyor ve keşfimiz pek çok meslektaşımızın da ilgisini çekmeye devam ediyor.

Bu yazımızda, daha önce de bu köşede konuk ettiğimiz nötron yıldızlarının [1] manyetik alanlarından söz edeceğiz. Geçen ayki yazımızda [2], manyetik alanla ilgili temel bilgiler vermiş ve gökcisimlerinin manyetik alanlarını konu etmeye başlamıştık.

SXP 1062 isimli bir atarcada (pulsarda) şimdiye kadar gözlemlenmiş olan en geniş zamanlama düzensizliğinin keşfi, aslında ikili sistemlerdeki atarcaların sergilediği “aksama” denilen olguyu onaylar nitelikte. Çalışma, Kraliyet Astronomi Topluluğunun aylık dergisinde yayımlandı.

İnsanlar eski çağlardan beri hem demir ve nikel gibi bazı maddeleri çeken hem de Dünya’nın kutuplarına doğru yönelen bazı malzemelerin varlığını biliyordu. İnsanlar, adını Manisa’dan alan “mıknatıs taşı” dedikleri bu malzemeleri kullanarak pusulayı icat ettiler ve hiç kuşkusuz ki açık denizlerde yollarını bulmakta pusuladan çokça yararlandılar.

Doç. Dr. Sıtkı Çağdaş İNAM
Astrofizikçi, Başkent Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü

Evrende bizden daha gelişmiş medeniyetler var ise, bu durumda ya bizi ilgilenilmeyecek kadar önemsiz görüyorlar ya da bir deneydeki ya da koruma altına alınmış bir milli parkın içindeki canlılar gibi ele alıyorlar.