Gördük birbirimizi. Kaynaştık. “Seni seviyorum” dedim. “Seni seviyorum” dedin. Sevgili olduk. Peki, karşılaştık mı seninle? Elbette karşılaştık. Hiç karşılaşmasaydık, nasıl birlikte olabilirdik? İnsanların çoğu hiş karşılaşmadan birlikte yaşayıp gidiyorlar. Aşk diye yaşanan birlikteliğin çoğunda karşılaşma yok. Karşıda olanı karşılama farkındalığı yok. Farkındalığı olanın, karşımızdakini karşılama gücü yok.
Önümüzde duran, önümüze çıkan herkes karşımızda değil. Bize karşı çıkan, itiraz eden, düşman olan herkes karşımızda değil. İnsanları karşısına ala bilenler, karşısı olabilenler, onların kendilerinden farklı, bağımsız, özgür, saygın, bir can olduğunu duyarlar. Karşısı olanlar, bir arada oldukları insanların da karşısı olduğunu kabul ederler. İnsanı, hayatı, tümüyle gerçekliği karşılarına alırlar. Onları karşılamaya hazırlanırlar.
Ayşe, Mehmet'i karşısına alır. O Mehmet'tir. Mehmet olduğu için Meh met'tir. Ayşe'nin sevgilisi olmadan önce özerk bir insan olarak Ayşe'nin karşısındadır. Mehmet dünyayı, insanı, evreni karşılamaya hazırsa, dolayısıyla onun bir karşısı varsa, karşısı olan iki insan karşılaşabilir. İşte aşk, ancak karşılaşabilenlerin başarabileceği bir ilişkidir.
Dünya henüz adaletin olmadığı, insanın insanı sömürdüğü, aldattığı; ikiyüzlülüklerin, sahteciliğin egemen olduğu bir yaşama alanı olarak görünüyor. Temel kaygı, yaşamda kalma kaygısıdır. İnsanın başını sokacağı bir evi, para kazanacağı bir işi olmalıdır. Karnı doyup, kendini güvende hisseden insan eğlencenin, dünyanın tadını çıkarmanın peşine düşer. Çağımızda sanal dünyalar yaratan teknolojinin katkısıyla insanlar giderek ekran bağımlısı olmaya başlıyorlar. Karşısı yok oluyor insanların, yüzleri sosyal medyada bir fotoğraf oluyor. Insanlar ekrana bakıyorlar, birbirlerine bakmıyorlar. Baksalar da birbirlerini görmüyorlar. Birbirlerine çevrili değil yüzleri. Birbirlerini onamıyorlar. Birbirlerinin var oluşlarına katılmıyorlar. Yüzlerini birbirlerine çevirmedikleri için karşıları oluşmuyor. Ekranı karşılıyorlar. Mesajı, resimleri karşılıyorlar. Bir başkasının karşısını karşısına almış, karşısındakinin karşısına doğru yürüme cesaretine sahip, kendi biricikliğini duya duya insanı, hayatı karşılamaya hazır insanların sayısı çok az.
Yaşamda kalayım da nasıl kalırsam kalayım, yaşayayım da nasıl yaşarsam yaşayayım düşüncesi, insanı insan kılan inceliklerin gerçekleçmemesine yol açıyor.
Onurlu, hakça bir yaşam, insanların kendileri olarak yaşayabildikleri, kendilerini yaşama, birlikte yaşayabildikleri insanlara açabildikleri yaşamdır. Yaşamı olanca bütünlüğü, zenginliği, coşkusu, incelikleriyle yaşama isteği, “lüks” bir talep değildir. Doğaldır. Insana yakışan odur. Insana yakışan, canını, bedeni, duyguları, düşünceleri, ilişkileriyle; ortaya koyduğu anlam ve değerlerle geliştirerek, kendine kendini sürekli olarak açabileceği hakça bir dünya yaratmaktır. Bu dünya, insanın birbirini karşısına alıp, iletişime geçebildiği, karşılayabildiği dünyadır.
İşte aşk, insanın insanı karşılama biçimlerinden biridir. Karşılama, iç dünyasını deneyimleri ve bilgisiyle donatabilen insanların eylemidir. Böyle bir dünyada karşısı olan insan dünyanın karşısına çıkar ve kendini hayata sunar. “Buradayım” der. “Buyurun” der. Yalnız insanların değil, evrendeki her varlığın karşısını, karşısına almaya hazırlar kendini.
Karşısı olmayan, iç dünyası güdük kalmış, kendini var etme gücünden yoksun, yalnız kendi gibi düşünen, kendi etnik grubundan, inancından insanlarla yaşayabilen insanlar, oluşturmaya çalıştıkları ideal toplumda karşıyı unuttukları, başka olanı fark edemedikleri için cehennemi yaşamayı sürdüreceklerdir.
Karşı yoksunu insan haz arayışlarıyla bu yoksunluğunu unutmaya çalışabilir. Büyük sözlerle içindeki güdüklüğü, sığlığı kapatmaya uğraşabilir. “Demokrasi, insan hakları, hukukun üstünlüğü, eşitlik, emek, adalet" diyebilir. Bütün bu kavramların can bulacağı, tohumlarının yeşereceği yer, can cana kurulacak karşılaşma ilişkisidir.
Açabilsem kendimi. Karşımdakinin kapısını çalsam. “Buyur” dese. Karşılaşsak. Ben onu, o beni ezmese. Birbirimizin başlarımızın üstünde olsak. Ben kendimi açarken o da kendini açsa. Açışsak karşılıklı. Yaşama can verici yeni katkılar sunsak. Yaratsak. Aramızdaki yarı, uçurumu atsak. Birlikte can cana var oluşumuzu sağlayıp, gezegenimizdeki binlerce yıllık yaşamımızı karşılaşmalarla zenginleştirsek. Karşılaşmalarımızdan öğrensek, acı çeksek, sevinsek ama gelişmenin ardına düşsek.
Bunca kavmin, dilin, topluluğun, toplumun yaşadığı Anadolu denen bu yaşam meydanında insanların karşılaşması gerçekleşebilir. Bu arada sevgililer de birbirleriyle karşılaşıp aşkın tarihine Anadolu'yu âşıkların birbirlerini karşılayabildiği coğrafya olarak yazdırabilir.
Prof. Dr. Ahmet İNAM
ODTÜ Felsefe Bölümü
Bu yazı Bilim ve Ütopya'nın ağustos 2015 sayısında yayımlanmıştır.