Bilim insanları koronavirüse karşı en iyi korumayı bulmak için günlük hayatta kullandığımız malzemeleri test ediyorlar. Yastık kılıfları, pazen pijamalar ve elektrik süpürgesi torbaları adaylar arasında.
Amerika’daki sağlık görevlileri, koronavirüs pandemisi sırasında ağzımızı ve burnumuzu çeşitli kumaşlarla kapatmamızı öneriyor. Ancak en çok koruma sağlayan malzeme hangisi?
Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), bandana ve kahve filtresi kullanarak yapılabilen dikişsiz bir maske tarifi ve evde bulunan lastik bantlar ve katlanmış kumaşlar kullanarak yapılan maskelerin olduğu bir video yayınladı.
Basit bir şekilde yüzünüzü kapatarak, eğer hastaysanız öksürürken veya hapşırırken mikropların etrafa yayılmasını engelleyebilirsiniz. Ancak uzmanlar, durum bunun tam tersi olup da dışarıdan gelen mikroplardan korunmamız gerektiğinde, kullanılacak malzemenin çok daha önemli olduğunu vurguluyor.
Amerika’daki bilim insanları, mikroskobik parçacıkların filtrelenmesinde başarılı olan, günlük hayatta kullandığımız materyallerin neler olduğunu belirleme işine giriştiler. Son testlerde, HEPA fırın filtreleri ve elektrikli süpürge torbaları, sık dokunmuş yastık kılıfları ve pazen pijamalara benzer kumaşlar iyi iş çıkardı. Kahve filtreleri orta derecede başarılı oldular. Şallar ve bandanalar en düşük puanlara sahipti, ancak yine de az sayıda da olsa parçacık yakalamayı başardılar.
Test edilen malzemelerden herhangi birine sahip değilseniz, basit bir ışık testi, elinizdeki bir kumaşın maske için iyi bir aday olup olmadığına karar vermenize yardımcı olabilir. Son zamanlarda ev yapımı maskeleri inceleyen, Wake Forest Baptist Tıp Merkezinde anesteziyoloji dalı başkanı olan Dr. Scott Segal şöyle diyor: “kullanmayı düşündüğünüz malzemeyi parlak bir ışığa karşı tutun. Işık liflerden kolayca geçiyorsa ve neredeyse lifleri görebiliyorsanız, bu iyi bir aday değildir. Daha kalın bir malzemedense, daha yoğun bir şekilde örülmüşse ve ışık o kadar fazla geçmezse, kullanabileceğiniz malzeme işte budur.”
Araştırmacılar, laboratuvar çalışmalarının, bu maskelerde sızıntı veya boşluk olmadan, mükemmel koşullar altında yapıldığını özellikle hatırlatıyor. Yine de bu testler sayesinde malzemelerin koruma düzeylerini karşılaştırmamız kolaylaşıyor. Bazı ev yapımı maskeler için filtrasyon derecesi düşük gibi görünse de, evlerinde kalan ve dışarı çıktığında sosyal mesafe kurallarına uyabilenler için, sağlık çalışanlarının ihtiyaç duyduğu kadar yüksek koruma düzeyi gerekmiyor. Daha da önemlisi, ağız ve burnu kapatan herhangi bir koruma yöntemi, özellikle virüsü olup da bunu bilmeyen bir kişi tarafından kullanıldığında, hiç koruma kullanmamasından çok daha iyi.
Evde yapacağınız maskeler için malzeme seçerken karşılaşabileceğiniz en büyük zorluk, viral partikülleri tutabilecek kadar kalın ama nefes almamızı engellemeyecek kadar da geçirgen bir malzeme bulabilmek. Bu amaçla internetteki tariflerde önerilen bazı malzemeler yüksek filtreleme vaat etse de kullanılmaları bu yüzden mümkün olmuyor.
Missouri Bilim ve Teknoloji Üniversitesinden Yrd. Doç. Dr. Yang Wang, bu türden malzemelerle ilgili olarak yüksek lisans ve doktora düzeyinden öğrencileriyle, çeşitli kombinasyonlar üzerinde çalıştı. Bunlar arasında hava filtreleri ve kumaş da vardı. Geçtiğimiz sene aerosol araştırmasıyla uluslararası bir ödül kazanan Dr. Yang, partikülleri engelleyecek kadar etkili ama nefes almanıza da izin verebilecek bir malzemeye ihtiyacımız olduğunu söylüyor.
Tıbbi maskelerin, sürekli enfekte hastalarla ilgilenen ve yüksek dozlarda virüse maruz kalan sağlık çalışanlarına bırakılması gerektiği aşikar. Bilim insanları da gündelik hayatta kullandığımız malzemeleri test etmek için tıbbi maskelerde kullanılanlara benzer yöntemler kullanıyorlar. N95 dediğimiz en iyi tıbbi maske 0.3 mikron kadar küçük partiküllerin %95’ini filtreleyebiliyor. Karşılaştırma olması bakımından, kulak tarafından lastikli, katlanmış özel kumaşından yapılan dikdörtgen şeklindeki cerrahi maskelerde ise filtrasyon oranı %60 ile %80 arasında değişiyor.
Dr. Yang Wang’ın ekibi, iki tip hava filtresini test etti. Alerjiyi azaltan bir HVAC filtresi en iyi sonucu vererek, bir katmanla parçacıkların yüzde 89'unu ve iki katmanla yüzde 94'ünü yakaladı. Bir fırın filtresi, iki katman ile yüzde 75 yakalandı, ancak yüzde 95'e ulaşmak için altı katman gerektirdi. Test edilenlere benzer bir filtre bulmak için, minimum verimlilik raporlama değeri (MERV) 12 veya daha yüksek olan veya 1900 veya daha yüksek bir mikropartikül performans derecesine sahip bir filtre bulmayı deneyebilirsiniz.
Hava filtreleriyle ilgili sorun şu ki solunması riskli olabilecek küçük lifler dökebilirler. Bu nedenle, bir filtre kullanmak istiyorsanız filtreyi iki pamuklu kumaş katmanı arasında tost yapar gibi koymanız gerekir. Dr. Yang Wang, mezun öğrencilerinden birinin CDC talimatlarını uygulayarak ama bandana arasında birkaç kaç kat filtre koyarak kendi maskesini yaptığını söyledi.
Dr. Yang Wang’ın ekibi, bazı yaygın kullanılan kumaşlar iki kat kullanıldığında, dört kattan çok daha az koruma sağlandığını buldu. 600 iplikli dokuması olan yastık kılıfı, iki kat kullanıldığında parçacıkların sadece %22'sini yakaladı, ancak dört katman kullanılınca yaklaşık %60'ı yakaladı. Kalın yünden atkı, iki katmanda parçacıkların %21'ini ve dört katmanda %48,8'ini filtreledi. %100 pamuklu bandana, ikiye katlandığında sadece %18,2 ve dört kat kullanıldığında sadece %19,5 yakalayarak en kötü puanı aldı.
Ekip ayrıca Brew Rite ve Natural Brew sepet tipi kahve filtrelerini de test etti ve bunların üç kat halinde kullanıldıklarında %40 ila %50 arası filtrasyon verimliliği gösterdiğini buldu. Ancak bu şekilde nefes almak diğer malzemelere göre daha zordu.
Ezkaza bir yorgan ustası tanıyorsanız, ondan bir maske yapmasını rica edin. Kuzey Carolina Winston-Salem bölgesindeki Wake Forest Rejeneratif Tıp Enstitüsü'nde yapılan testlere göre, kapitone kumaş kullanılarak yapılan maskeler iyi sonuçlar verdi. Çalışmaya öncülük eden Wake Forest Baptist Tıp Merkezinden Dr. Scott Segal, yorganlarda genellikle yüksek kaliteli, sık dokuma pamuk kumaş kullanıldığını belirtti. Testlerinde, ince kumaştan yapılan ev yapımı maskelerin %1 kadar düşük filtreleme gösterdiğini de söyledi.
En iyi performans gösteren tasarımlar; iki kat yüksek kaliteli, ağır yorgan pamuğu kumaştan yapılmış bir maske, kalın batik kumaştan yapılmış iki katmanlı bir maske ve iç katmanı pazen ve dış katmanı pamuk olan çift katmanlı bir maske idi.
American Quilter’in Derneği’nin yöneticilerinden Bonnie Browning, yorgan ustalarının dik duran sıkı dokuma pamuklu ve batik kumaşları tercih ettiğini söyledi. Bonnie Browning ayrıca çoğu dikiş makinesinin pilili bir maske yaparken sadece iki kat kumaş işleyebileceğini, ancak dört kat koruma isteyen birinin isterse aynı anda iki maske takarak sorunu çözebileceğini söyledi.
Dikiş yapamıyorsanız, Indiana Üniversitesi'nin İç Tasarım bölümünden Yardımcı Doçent Jiangmei Wu tarafından yaratılan bir elektrik süpürgesi torbasından yapılmış kâğıt origami maskesini deneyebilirsiniz. Kağıt katlama yöntemiyle yaptığı nefes kesen sanat eserleri ile tanınan Jiangmei Wu, maske takmanın yaygın olduğu Hong Kong'da yaşayan kardeşinin tavsiyesinin ardından Tyvek adlı tıbbi ve yapı malzemesinden ve süpürge torbalarından katlanmış bir maske tasarlamaya başladığını söyledi. Missouri Üniversitesi ve Virginia Üniversitesi'ndeki testlerde, bilim adamları elektrik süpürgesi torbalarının partiküllerin %60 ila %87'sini ortadan kaldırdığını buldular.
Testleri yapan bilim adamları 0.3 mikronluk bir standart kullandılar çünkü bu sayı, Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü tarafından tıbbi maskeler için kullanılan ölçüdür.
Kaynak: https://www.nytimes.com/article/coronavirus-homemade-mask-material-DIY-face-mask-ppe.html