Çocuk felci, Ebola ve diğer hastalıklarla mücadelede yaklaşık 30 yıllık deneyime sahip olan Dr. Bruce Aylward şimdilerde dikkatini COVID-19'un yayılmasını durdurmaya çevirdi.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü kıdemli danışmanı Aylward, koronavirüs salgınıyla mücadelede dünyada önde gelenlerden biri.
Şubat ayında Çin'de koronavirüsle mücadelenin başarısını incelemekle görevli bir DSÖ heyetine başkanlık eden doktor, Pekin'in virüsle savaşmak için aldığı önlemleri ilk elden görmüş oldu. Şimdi öğrendiklerini hükümetlerle paylaşıyor ve dünyanın dört bir yanındaki virüs merkezlerinde COVID-19 ile mücadele etmek için çalışan DSÖ müdahale ekipleriyle iletişim kuruyor.
TIME ile Cenevre'deki ofisinden yapılan kapsamlı bir telekonferans görüşmesinde Aylward, salgını durdurmak için yapılması gerektiğini düşündüğü şeyleri ve geleceğin neler getirebileceğini paylaştı.
Sohbetlerden aşağıdaki alıntılar netlik sağlamak için yoğunlaştırılmış ve düzenlenmiştir.
COVID-19'un yayılmaya devam etmesini bekliyor musunuz?
Yakın zamanda enfekte olan yerlerden, enfekte olmayan yerlerden ve aynı zamanda her şeyin başladığı yerlerden geleceğe küçük bir bakış atabiliriz. Ve geri dönüp şu an Çin'e bakarsanız, Ocak ayı başlarında [virüsü belirlediler], tam bir cevap verdiler, ona yönelik her şeyi yaptılar. Şimdi Mart'ın ortası ve Mart sonunda bitmesini bekliyorlar. Yani toplam üç ay oldu.
Avrupa, Kuzey Amerika, Orta Doğu'dan baktığınızda, gerçekten üstel büyüme döneminde olduğumuzu görebilirsiniz, virüsün İtalya gibi ağır hasar görmüş yerlerde bile çok, çok hızlı bir şekilde yükseldiğini görüyoruz. Bu ülkelerin önünde hala aylarca sürecek sorunlar var.
Örneğin, Afrika gibi dünyanın diğer bölgelerine ve Hint yarımadasının bazı bölümlerine baktığınızda, bunun daha yeni başladığını görebilirsiniz. Çok, çok az vakaları olmasına rağmen, bu eğriye dikkatlice bakarsanız, aynı zamanda üstel büyüme aşamasındadır.
Koronavirüs pandemisinin altı ay sonra nasıl görüneceğini düşünüyorsunuz?
Dünyanın çeşitli yerlerinde hastalık olsa da, ben gün yüzüne çıkacağımızı düşünüyorum. Ama gezegenin büyük bir bölümünde bu hastalığın kötü dalgasından çıkmalıyız. Sorun şu ki, grip sezonuna geri döneceğiz. Ve büyük sorulardan biri, o dönemde tekrar bir dalgalanma görecek miyiz?
Geleceğe daha yakından baktığımızda ne bekliyorsunuz? COVID-19 ortadan kalkacak mı?
Görünüşe göre, güney yarımkürede çok farklı bir şey olmadıkça, temelde dünya genelinde bu hastalığın önemli bir dalgasına tanık olacağız. O zaman soru şu: Ne olacak? Bu tamamen yok olacak mı? Bir periyodik dalga dönemine girecek miyiz? Yoksa başa çıkmak zorunda olduğumuz düşük seviyeli endemik hastalıklarla mı karşılaşacağız? Çoğu insan, bunun tamamen ortadan kalkabileceği ilk senaryonun çok çok olası olmadığını, sadece insan popülasyonunda çok kolay aktarıldığını, bu yüzden daha olası dalgaların veya düşük seviyeli hastalık çeşidinin var olduğuna inanıyor.
Bunlar ülkeler olarak, toplumlar olarak yaptığımız şeye bağlı olacaktır. Her bir vakanın testini yaparsak, vakaların hızlı izolasyonunu sağlarsak vakaları düşük tutabilirsiniz. Her durumda vakaları bulmadan devasa kapama önlemlerine güvenirseniz, her frene bastığınızda dalgalar üzerinize yeniden gelir. Açıkçası bu gelecek bizim tarafımızdan, virüsün yanı sıra bizim yanıtımıza göre belli olabilir.
ABD ve Avrupa buna hazırlanmak için oldukça başlangıç yaptı. Büyük bir salgın kaçınılmaz mıydı yoksa durdurulabilir mi?
“Heba edilmiş” kelimesini kullanmak istemiyorum, bu büyük bir kelime. Ama muhtemelen bu zamanı nasıl kullandığımızı optimize etmemiştik. Şimdi yaptığımız şey, bu büyük kapama işlemleri ile tekrar zaman kazanmak. Tek yaptıkları zaman satın almak; aslında virüsü durdurmuyorlar, bastırıyorlar, yavaşlatıyorlar. Şimdi yapmak istediğiniz şey, testi uygulamak için, sistemleri yerleştirmek için o zamanı iyi kullanmaktır, böylece bunu durdurmak için temel olacak bireysel düzeydeki vakaları gerçekten yönetebilirsiniz.
Ve şu andaki büyük soru şu: “Ülkeler bu kapanma dönemlerinde bu zamanı en uygun şekilde kullanacaklar mı?” Çünkü sadece toplumlarınızı, ekonomilerinizi kapatırsanız ve en iyisini umarsanız… Bu bir virüse karşı gerilla savaşı, virüs sadece bir süre dışarıda duracak, sadece hane halkları arasında sessizce dolaşacak. Siz hazır olmadığınız anda tekrar ayağa kalkmaması için hiçbir neden yok.
Bu salgının ABD ve batı Avrupa'daki günlük hayatı ne kadar süre etkileyeceğini düşünüyorsunuz? Hayatın normale dönmesi sizce ne kadar sürecek?
Bunu, gerçekleşen birkaç örnekle karşılaştırmanız gerekir, bu nedenle Çin'e geri dönmeli, [Güney] Kore'ye bakmalı, Singapur'a bakmalısınız. Bu ülkeler çok erken aşamalarda, tam teyakkuz halinde iki üç ay içinde sağlam bir duruş sergilediler.
Batıdaki çoğu ülke açıkçası, “Tüm bu vakaları gerçekten test edebilir miyiz? Doğrulanan tüm vakaları gerçekten ayırabilir miyiz?”, bununla mücadele ediyorlar. Yani Çin'den biraz daha farklı yaklaşıyorlar ve asıl soru şu olacak: Bu yaklaşım ağır hasar alan Çin’in yaptığı gibi işe yarayacak ve sadece birkaç ayla sınırlanacak mı, yoksa kimsenin istemediği daha büyük toplumsal ve ekonomik etkilerle daha uzun süre kalacak mı?
ABD'nin test kullanıma sunma sorunlarıyla kritik düzeyde zaman kaybettiğini düşünüyor musunuz?
Bence her ülke mevcut zamanın kullanımını farklı nedenlerle optimize edememiş olabilir. Bazı insanlar bunun grip olabileceğini düşünmeye devam etti ve bazı durumlarda test kapasitesi olmayabilir.
Çin'de ikinci bir enfeksiyon dalgası hakkında endişelenmek için bir neden var mı?
Kesinlikle ve Çin endişe duyuyor. Çin'i dolaşırken, özellikle Batı'nın aksine, valiler, belediye başkanları ve düşen vakaları gördüğümde en çarpıcı şeylerden biri - zaten bazı yerlerde vaka sayıları tek haneye düştü. Onlarla konuştum ve “Şimdi ne yapıyorsunuz” dedim. “Yatak yapıyoruz, ventilatörler alıyoruz, hazırlanıyoruz” dediler. “Bu virüsün yok olmasını beklemiyoruz, ama toplumumuzu, ekonomimizi, sağlık sistemimizi yönetmeyi umuyoruz. Bu duruma bir daha son veremeyiz. ”
Halk sağlığını geçersiz kılan veya tedbirleri yavaşlatan politika örnekleri gördünüz mü?
Hayır. Birçok insanın değerlendirmeme itiraz edeceğini biliyorum. Bazı ülkelerde sorunlar olmasının nedeni, hastalığın şiddeti konusunda veya bulaşıcılık konusunda bir fikir birliğine sahip olmamalarıdır. Toplumunuz ve bireyleriniz için ciddi ve tehlikeli bir şeyle uğraştığınız konusunda fikir birliğine sahip olmalısınız. Aksi takdirde, önlemleri kabul etmek için temel olan kamu desteğini değil, aynı zamanda uygulamayı da oluşturamazsınız.
İtalya'daki ölüm oranı neden bu kadar yüksek görünüyor?
Bu, faktörlerin bir kombinasyonudur. İtalya'ya ve yaş dağılımına bakarsanız, Japonya'dan sonra dünyanın en yaşlı ikinci ülkesi, insanlar bunu unutuyor. Daha yaşlı bir nüfusunuz var, daha şiddetli hastalığa yakalanıyorlar ve ölme olasılıkları daha yüksek.
En savunmasız durumda olan ülkeler hangileri?
Herkes savunmasızdır. Ancak asıl soru şu: Afrika gibi tıbbi kapasiteye sahip olmayan düşük gelirli ülkelerde başladığında ne olacak?
Hayal etmek istemediğiniz şeylerden biri, çünkü sayılar çok ciddi olabilir. Nüfus dağılımı yardımcı olabilir. Nem ve sıcaklık fark yaratmaya yardımcı olacak mı? Umarım, ama Singapur'daki duruma bakın, bu sıcak ve nemli bir ülke. Dolayısıyla bu ülkelerdeki durum çok zor olabilir.
DSÖ ülkeleri "test etmeye, test etmeye, test etmeye" çağırıyor. Özellikle yeterli test yapmadığını düşündüğünüz herhangi bir ülke var mı?
Tersine cevap vermek çok daha kolay. Yeterince test yapan var mı? İşte sınırlı: Çin, [Güney] Kore, Singapur.
İran'da enfekte olan insan sayısının bildirilen resmi rakamlardan daha fazla olduğundan endişe etmek için bir neden var mı?
Kesinlikle. İran da aynı sebepten endişe duyuyor. Geçen hafta bakan yardımcısıyla görüştüğümde endişelerinden biri tüm tesislerden, tüm illerden bilgi almaktı. İnsanların “Bu ülke vakaları saklıyor” veya “Bu ülke tüm verilerini paylaşmıyor” dediğini her zaman duyuyorum. Genellikle ülkeler anlamlı veriler elde etmek için uğraşıyorlar. Yapabilecekleri en kötü şey, devasa sayı tahminleri yapmaktır.
Normalde sağlıklı olan ancak koronavirüsten ölen insanların raporları var. Takımlarınız virüsü kimin öldürdüğü konusunda ne gördü?
Şimdi beni korkutan şeylerden biri, batıya yayılıyor ve milenyum nesli arasında “bana bir şey olmaz” fikri var. Kesinlikle hayır. İtalya'da [yoğun bakım ünitelerinde] olan kişilerin yüzde 10’u 20'li, 30'lu ve 40'lı yaşlarında. Bunlar komorbiditesi olmayan, başka hastalığı olmayan genç, sağlıklı insanlar.
Bazı genç sağlıklı insanlardan bir kısmının ciddi düzeyde hastalığa yakalandığını ve hatta öldüğünü, diğerlerinde ise bunun görülmediğini anlamıyoruz. Net tahmin unsurlarımız yok.
Dünyadaki gençler için mesajınız ne olurdu?
Bu, yaşamınız boyunca karşılaşacağınız en ciddi hastalıklardan biri. Bunu fark edip saygı duyun. Birey olarak sizin için tehlikeli. Ebeveynleriniz, büyükanne ve büyükbabalarınız ve özellikle yaşlılar için ve genel olarak toplumunuz için tehlikeli. Siz bunun içinde bir ada değilsiniz, daha geniş bir topluluğun parçasısınız, iletim zincirlerinin bir parçasısınız. Enfekte olursanız, bunu çok daha karmaşık hale getiriyorsunuz ve sadece kendinizi değil diğer insanları da tehlikeye atıyorsunuz.
Asla, asla yeni bir hastalığı hafife almayın, çok fazla bilinmeyen var. Bildiğimiz şey gençleri öldürecek, çok sayıda genci hasta edecek. Buna saygı duymalısınız.
Bir ülkenin tecrit/kapama uygulamasından sonraki ilk önceliği ne olmalı?
Test, test, test, test, test. Test et, test et, test et, test et, herkesi test et, ama şüphelileri test et, şüphelileri test et, şüphelileri test et.
Ardından, teyit edilen vakaları etkili bir şekilde izole et. Üçüncü parça ise karantina.
Bunun nasıl biteceğini düşünüyorsunuz?
Bu, insanlığın bir başka virüse daha galip gelmesi ile sona erecek, bununla ilgili bir soru yok. Soru, bu şeyin yapabileceği hasarı en aza indirmek için gerekli önlemleri ne miktarda ve ne kadar hızlı alacağımızdır. Zamanla terapötiklerimiz olacak, aşılarımız olacak, buna karşı bir yarıştayız.
Toplumun oynayacağı rol büyük bir işbirliği ve sabır gerektirecek, çünkü günün sonunda bu şeyi durduran ve onu kontrol altına almak için yeterince yavaşlatan toplum olacak.
Kaynak: “Will the Coronavirus Ever Go Away? Here's What One of the WHO's Top Experts Thinks,” Time, 23.03.2020, https://time.com/5805368/will-coronavirus-go-away-world-health-organization/?amp=true