Evrim teorisinin temel prensipleri, insan biyolojisinin araştırılması, önemli hastalıkların analizi ve hastalıkların tedavisinde yeni yaklaşımlar kazandırmıştır. Evrimsel tıbbın prensibi; doğal seçilimin sağlıklı ya da uzun yaşamı değil, uyumluluğu hedeflediğidir. İnsan, günümüzde evrimsel geçmişindeki çevre şartlarından çok farklı yeni şartların etkisi altındadır. Evrimsel geçmişimiz, belirli çevre şartlarında hastalanmamıza sebep olmaktadır. İnsanın evrim sürecinde geçirdiği aşamaların hastalıkları nasıl etkilediği evrim mekanizmasının prensipleri ve popülasyon genetiği çalışmaları ile araştırılmaktadır (genom çalışmaları, epigenetik, gelişim biolojisi). Tıp ve eczacılık alanlarında çalışanların evrimsel biyoloji alanında çalışanlarla yaptıkları (yapacakları) ortak araştırmalar hastalıkların tedavisinde önemli ilerlemeler sağlamaktadır.
Evrimsel biyoloji; sağlık, yaşlanma ve hastalıklarla ilgili olarak tıp bilimine veri sağlamasının yanı sıra ilaç keşfinde gözlenen bazı ilginç durumları da anlamamıza yardımcı olur. 1995 yılından beri piyasaya sürülen yeni ilaç sayısı; hızlı teknolojik ilerleme ve artan yatırımlara rağmen oldukça gerilemiştir. Bu nedenle, ilaç keşfinin verimliliğini artırmak için sadece yatırım ve yeni tekniklere değil aynı zamanda yeni kavramlara da ihtiyaç duyulmaktadır. Yakın zamanda elde edilen kanıtlar evrimin ilaç keşfi için önemli ilham kaynağı olabileceğini göstermektedir. 1981-2006 yılları arasında onay almış ilaçlara bakıldığında bunların yaklaşık %50'sinin doğrudan veya dolaylı olarak doğal ürünlerden elde edildiği ortaya konmuştur. Bu da doğal ürünlerin sentetik bileşiklerden daha fazla potansiyel ilaç kaynağı olduğunu düşündürmektedir. Bunu açıklayacak bazı temel bilgiler evrimsel biyolojiye dayanır.
Dr. Murat ÖZDEDE
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları ABD
Bu yazının tamamını Bilim ve Ütopya'nın ağustos sayısında okuyabilirsiniz...