osmanlı

İslam kültüründe Engizisyonun olmadığı söylenir. Bu anlatıya göre Engizisyon Batıya has bir kurumdur. Bizim kültürümüzde olsa olsa tekil ve istisnai örnekler vardır. Bu örnekler de aydın ve yönetici sınıf içindeki kişisel çatışmaların bir sonucudur. Oysa İslam tarihine biraz yakından baktığımızda akılcılıkla nakilcilik, özgür iradeyle kader, bilimle hurafe, tanrıtanımazcılıkla tanrıcılık, materyalizmle idealizm arasında çağlar boyunca süren büyük kavgalar yaşanmıştır. Bu kavgalar ve çatışmalar düşünsel zeminde cereyan etmiş ama hep bir iktidar ve toplum tasarımının sonucu olagelmiştir.

İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin önde gelen isimlerinden birisi olan Şerefeddin Mağmûmî (1869-1927), İstanbul’da doğdu. Tıp tahsiline Kuleli İdadi-yi Tıbbî Mektebi’nde başladı ve üç sene sonra Gülhane Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriyyesi’ne girdi. Buradaki arkadaşları arasında Abdullah Cevdet, İbrahim Temo, İshak Sükûtî, Hikmet Emin gibi İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin kurucu isimleri de bulunuyordu. 1894’te buradan tabip yüzbaşı olarak mezun oldu ve birkaç sene boyunca İmparatorluğun muhtelif şehirlerinde bulaşıcı hastalıklarla mücadele etti.

Bilim ve Ütopya’nın Temmuz 2018 sayısında (Sayı 289, Temmuz 2018, s. 58-62) Osmanlılarda Kopernik Kuramı’nın girişine ve kabulüne ilişkin yazımızın ardından bir başka problemi gündemi getireceğim. Osmanlı astronomları teleskop kullandılar mı?

Kalem de kitap da yüzyıllar boyunca hep erkeğin elindeydi. “Erkekler yazdı, kadınlar da okudu.” Kadınlar erkeklerin kalemiyle onların penceresinden geçmişe bakıp yaşanılanlara onların anlamlandırdığı şekilde anlam biçti.

1914-1918 yılları arasında, Birinci Dünya Savaşı yıllarında iktidardaki İttihat ve Terakki Fırkasının görüşlerinin sözcüsü olan Tanin gazetesi, Rusya’daki 1917 Ekim Devrimi haberlerini okuyucularına ayrıntılarıyla vermiştir. Ekim Devrimi üzerine Tanin başyazılarıyla Osmanlı kamuoyuna sunulan siyasi-askerî değerlendirmeler ayrı bir çalışmada yayımlanmıştır. Bu yazıda devrimin güncel seyri, Tanin’deki haberlerle aktarılacaktır.

Prof. Dr. Halil İnalcık

“Günümüzde Osmanlı devlet ve kültürünün oluşumunda Orta Asya veya Anadolu medeniyetinden söz etmek “milliyetçi bağnazlıkla” bir tutulmaya başladı. Bu akım objektiflik örtüsü altında bir moda haline gelmiştir. Etnik azınlık bilinciyle, vaktiyle Balkanlı Osmanlı tebaasının yaptığı gibi, Osmanlı tarihini çarpıtmaya yönelik bir yayın furyası başladığını hayretle görmekteyiz.”