Kâinat hakkında insanın aklına çeşitli sorular gelebilir. Evren sonlu mudur yoksa sonsuz mudur? Ya da bizim burada değineceğimiz soru: Evrende tüm yönler eşit midir?
Bu soruyu cevaplamadan önce Kozmik Arkaplan Işıması (ya da kısaca KAI) adı verilen ışımadan bahsetmemiz gerekiyor. KAI, evrenin şeffaf hale geldiği anda uzaya yayılan ışınım olarak tanımlanabilir. Bu ışıma büyük patlamadan yaklaşık 375 bin yıl sonra oluşmuştur. Evrenin 13,8 milyar yıl olan yaşını hesaba kattığımızda, 375 bin yıl gerçekten çok kısa bir süredir.
Kozmik Arkaplan Işıması ve üzerindeki küçük sıcaklık dalgalanmaları.
2016 yılının Eylül ayında Saadeh ve arkadaşları tarafından yayınlanan makalede yazarlar dönen evren modellerinin (evrenin dönüyor olması evrende özel bir yön olduğuna işarettir) KAI üzerinde bırakacakları olası izleri gözlemlerle karşılaştırdılar. Makalenin sonuçlarına göre, evrenin dönüşünden dolayı özel bir yönü olması 121 bine 1 ihtimalledir. Bu şu ana kadarki en iyi sonuç. Tabii ki gözlemsel olarak böylesi bir konuda evrenin dönme ihtimalini tamamen elemek pek mümkün gözükmüyor. Çünkü belki de sıfır olmayan ama yine de çok küçük bir hızla dönüyor olabilir.
Evrende tüm yönlerin eşit olduğunu göstermek zor bir iş. Evrenin şu anki hâline bakarak her bir yıldızın, yıldız sisteminin vs. dönüşlerini hesaba katmak imkânsız. Dolayısıyla yazarların Kozmik Arkaplan Işınımını kullanmaları çok akıllıca bir tercih. Bir fotoğrafta evrenin belirli bir andaki haline erişilebiliyor bir anlamda. Evrende açısal momentumun (açısal momentum bir sistemin dönme özelliğini belirleyen bir niceliktir) korunduğu kabul edilirse, KAI’yı kullanmak evrenin şu andaki hâli için de bize tüm yönlerin 121 bine 1 ihtimalle eşit olduğu sonucunu veriyor. Yani uzayda bakacağımız yönlerden hiçbiri özel değil. Tabii ki bu büyük ölçekte geçerli. Yoksa elbette Kuzey Yıldızı başka bir yerde, Güneş başka bir yerdedir.
İleri okuma ve kaynakça:
- https://map.gsfc.nasa.gov/news/
- https://www.britannica.com/science/astronomy/Cosmology
- Saadeh, Daniela, et al. "How isotropic is the Universe?." Physical Review Letters 117.13 (2016): 131302. https://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.117.131302
- Birch, P. (1982). Is the universe rotating?. Nature, 298(5873), 451. https://www.nature.com/articles/298451a0