Soho uydusunun 16 yıldan uzun süredir yaptığı ölçümler incelendi. Bu ölçümler sonucunda, astrofizikçilerin nedenini henüz tam olarak açıklayamadıkları şekilde güneşin merkezinin, yüzeyinden yaklaşık dört kat hızlı döndüğü belirlendi.
Uzun ömürlülük açısından çok az uzay aracı Soho’nun başarısına ulaşmıştır. Güneş’i gözlemleme ve içyapısını inceleme amacıyla 1995 yılında fırlatılan, Avrupa (ESA) ve Amerika (NASA) Uzay Ajanslarının bu ortak çalışma aracı her seferinde şaşırtıcı sonuçlar vermektedir. 16 yıl boyunca toplanan veriler sonucunda düşük frekanslı dalgalanmaları ölçen “Golf” düzeneği ile çalışan araştırma ekibi, Astronomy & Astrophysics dergisindeki bir makalelerinde Güneş’in merkezinin çevresinden 4 kat hızlı döndüğünü açıkladılar.
Diğer bir deyişle, Güneş’in merkezi bir haftada bir tam turu tamamlarken yüzeyi çok daha yavaş hareket etmektedir. Astrofizikçiler onlarca yıldan beri Güneş’in ekvator bölgesi ile kutuplardaki dönüş hızlarının aynı olmadığını biliyorlar. Ekvatorda, bir tam tur 25 gün sürerken kutuplarda 35 gün sürüyor. Yüzeyin iki bölgesi ile yüzey ve merkez arasındaki bu farklı dönüş, aslında bir yıldız olan bu yanıcı gaz küresi üstünde karmaşık hareketlerin oluşmasına neden oluyor. Bu hızlı dönüşler, nükleer füzyon reaksiyonlarının gerçekleştiği ve yarıçapı toplam yarıçapın 20%’sini geçmeyen merkez bölgelerinde görülüyor. Güneş’in yüzeyi ve merkez bölgeleri çok farklıdır. Yüzeydeki sıcaklık 5800 derece civarındayken merkezin sıcaklığı 16 milyon dereceye ulaşıyor.
Güneş depremleri
Bu sonuca ulaşmak için araştırmacılar, 16 yıl boyunca elde edilen helyosismoloji(*) verilerini incelediler. Yıldızların yüzeyi, dünyadaki deprem hareketleri gibi sürekli salınım hareketlerine maruz kalır. Güneş üzerindeki bu sismik dalgaların yayılması ve dalga yönü zamanının doğru hesaplanması, içyapısı hakkında hipotezlerin öne sürülebilmesini sağlıyor. Kuşkusuz tek tip bir obje, sismik dalgaları karmaşık iç yapıdaki başka bir objeyle aynı şekilde algılamamaktadır. Orsay’daki Astroloji Enstitüsü'nde çalışan (CNRS/Paris-sud Üniversitesi) ve Golf düzeneğinden sorumlu bilim adamı Patrick Boumier, “Güneşin iç tarafına yayılan basınç dalgalarının rotalarının zamanlamasıyla ilgilendik. Bu on altı yıl boyunca çekirdek ile yüzey arasındaki bu dalgaların yolculuk süresinin, periyodik olarak yaklaşık 4 saat 7 dakika civarında değiştiğini fark ettik.” şeklinde açıklıyor. Öngörülen o ki, güneşin merkezi çok daha karmaşık hareketler tarafından yönlendiriliyor.
Doğuştan miras
Ancak şu soru hâlâ yanıtlanmayı bekliyor: Güneş’in merkezi niçin bu hızla dönüyor? Bunun bir nedeni, söz konusu hareketin Güneş’e, oluştuğu 4,6 milyar öncesinden miras kalmış olması. Aslında, sıcak bir gaz bulutu ayrılıp kendi içine çökmeye başladığında, tıpkı çömelerek kendi etrafında dönen bir patenci gibi, dönüş hızını arttırır. “Ancak, Güneş’in manyetizması gibi diğer fenomenler de dönüş hızının düzenlenmesinde rol oynarlar.” diyor Patrick Boumier. Özetle, güneşin merkezi artık astrofizikçilerin merceği altında.
(*) Helyosismoloji: Güneş’teki dalga salınımlarını inceleyerek içyapısı hakkında oldukça detaylı bilgi veren çalışma alanı
Çeviri: Sinan TEKİN
Kaynak: https://www.sciencesetavenir.fr/fondamental/le-coeur-du-soleil-tourne-quatre-fois-plus-vite-que-sa-surface_115288