Felsefe

Doğruyu biliyor, güzeli, iyiyi, haklıyı, haksızı biliyor, ülkelerin tinini (sprit, Geist, esprit) ele geçirmeye çalışan güçler. Bir ülkenin tini, o ülkedeki bilim, sanat, düşünce etkinliklerinden, ürünlerinden oluşur.

Özgür düşünürlerin devam eden etkileri

Fârâbî İslâm düşüncesi tarihinde felsefenin sistemleşmesini ve kavramların oturmasını sağlayan bir düşünür olarak tanınır ve Aristoteles’ten sonraki ‘ikinci öğretmen’ adıyla anılır. Kendisinden sonraki filozofların, özellikle de İbn Sînâ’nın düşünceleri üzerinde önemli etkisi olmuştur.

Yunus Emre’nin deyimiyle sarp zamandayız. “Bu halk öğüt işitmez ne sarp zaman olısar (olacak)” diyor. Sarp zaman hemen her alanda kabalığın, hoyratlığın egemen olduğu zamandır. İnsan can olduğunu unuttu. Sanat, bilim, düşünce, inanç için; can için olduğunu unuttu.

 Yıllar önce yerel bir gazetede bir süre köşe yazarlığı yapmıştım. Yazarlığıma son verilme gerekçelerinden biri “çok öznel” yazılar yazıyor oluşumdu.

Kadim “dünyayı bilme sorunu”nun çözümü için atılacak ilk adımın bunun için “doğru yöntem”i keşfetme olduğu fikri Antik Yunan’da Platon ve Aristoteles’e dek geriye götürülebilir. Ortaçağ üzerindeki etkisi düşünüldüğünde, özellikle Aristoteles’in bu konudaki çalışması ön plana çıkmaktadır.

Felsefesel bir problem alanı olarak dil, tıpkı dilbilim çalışmalarında da olduğu gibi uzunca bir dönem kendi başına dilin ne olduğunun anlaşılması amacıyla değil, varlık, oluş, bilinç, anlam vb. “üst” sorunlar dahilinde ele alınmış ve münferit bir olgu olarak görülmemiştir. Fakat yirminci yüzyılın ikinci yarısından bu yana bu konuda bir takım değişiklikler yaşanmış ve dil, düşünce dünyasında kendi özerk alanına kavuşmuştur.

Güzellik ve sanat alanı olan estetik ile felsefeyi, danışmanlık için bize başvuran, başarısız bir ilişkinin mutsuz partnerleri olarak düşünebiliriz. "Bana hiçbir şey veremezsin", diye şikayet eder estetik, "insanların sanatı ve güzelliği anlamasına yardım etmiyorsun, sanatçılara yaratıcı etkinliklerinde yardımcı olmuyorsun. Estetik deneyimleri her neyse bunlara hiçbir katkın yok. Keşke hayatımdan çıkıp gitsen!" "Aklı hiç dinlemiyorsun," diye homurdanır felsefe cevap olarak, "İlkelerin yok, öyle dağınıksın ki! Üzerine konuşulacak hiçbir evrensel doğrun yok!"

Doğal seçilim yoluyla evrim teorisi, Charles Darwin tarafından 1859 yılında yayımlanan Türlerin Kökeni ile ilk kez açık bir şekilde ifade edildikten sonra “içeriden” ve “dışarıdan” çeşitli eleştiriler almıştır ve almaya devam etmektedir. Evrimciler tarafından yapılan iç eleştirilerin pek çoğu, teorinin geliştirilmesine önayak olurken dış eleştirilerin bir kısmı, teorinin bilim topluluğu dışındaki etkilerini kuvvetlendirmeye yarayan bir savunmasının yapılmasını sağlayarak, teorinin çeşitli felsefi yönlerinin ve sonuçlarının açığa çıkmasına yardımcı olmuştur.